ΟΛΟΗΜΕΡΟ ΚΑΙ ΠΡΩΙΝΟ ΩΡΑΡΙΟ

ΣΤΟ ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ

 

ΣΧΕΣΕΙΣ

Τόσο οι εκπ/κοί του Ολοήμερου όσο και εκείνοι του πρωινού ωραρίου θα πρέπει να  λάβουν σοβαρά υπόψη τα εξής:

1.      Το Ολοήμερο Δημ. Σχολείο (ΟΔΣ)  είναι μια καινοτομία, κάτι το νέο στην  ελληνική εκπαιδευτική πραγματικότητα και είναι φυσικό να  συναντά δυσκολίες στην εφαρμογή του. Σιγά σιγά όμως, με τις  εμπειρίες που αποκτούνται μέρα με τη μέρα, η κατάσταση βελτιώνεται. Δυστυχώς το θέμα της επιμόρφωσης  των εκπ/κών  προχωράει με  πολύ αργούς ρυθμούς. Κι όχι μόνο των εκπ/κών που εμπλέκονται άμεσα ή έμμεσα  στην υπόθεση ΟΔΣ , αλλά και των Σχολικών Συμβούλων. Οι ευθύνες στο θέμα αυτό αποδίδονται  στο Παιδαγωγικό Ινστιτούτο και το Υπουργείο Παιδείας. Ωστόσο  κάποιες προσπάθειες για την βελτίωση της κατάστασης από τους Σχολικούς Συμβούλους γίνονται.

2.      Το όλο Παιδαγωγικό και διδακτικό έργο του ΟΔΣ  είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με την ποιότητα  της πρωινής εκπ/σης. Πιο απλά, αν  το πρωί το μάθημα δεν γίνεται σωστά, το έργο στο ΟΔΣ δυσκολεύεται και ίσως  να έχουμε ελάχιστα θετικά αποτελέσματα. Τι σημαίνει αυτό; Τι πρέπει να γίνει το πρωί, δηλαδή; Τίποτα  το ιδιαίτερο. Απλώς να γίνει σωστά η δουλειά μας σύμφωνα με τους κανόνες της Παιδαγωγικής και Διδακτικής. Θα επιμείνουμε λίγο σ΄ αυτό με βάση το διδακτικό αντικείμενο, τον τρόπο εργασίας, την ποιότητα της δουλειάς κλπ των δύο αυτών  εκπ/κών μορφών του  δημοτικού σχολείου.

 

Θα αρχίσουμε από την προετοιμασία που μαζί με τη μελέτη αποτελούν το κύριο αντικείμενο για το δάσκαλο του Ολοήμερου Δημοτικού Σχολείου. Φυσικά η προετοιμασία αποτελεί σημαντικό θέμα και για το δάσκαλο του πρωινού ωραρίου.

 

ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑ

Λέγοντας προετοιμασία εννοούμε  τις προσπάθειες που κάνουν οι μαθητές στο σπίτι προκειμένου να ανταποκριθούν καλύτερα στις σχολικές υποχρεώσεις της άλλης ημέρας. Φυσικά, τις υποχρεώσεις αυτές τις ρυθμίζουν οι δάσκαλοι και οι δασκάλες των μαθητών,  λαμβάνοντας ή μη υπόψη  το βιβλίο του δασκάλου, που περιέχει  πολύ χρήσιμες οδηγίες. Το «βιβλίο του δασκάλου» είναι επίσημο βιβλίο που εκδίδει το Υπουργείο Παιδείας μαζί με το Παιδαγωγικό Ινστιτούτό. Βέβαια, μπορεί οποιοσδήποτε εκπαιδευτικός να αγνοήσει  αυτό το βιβλίο και να  εφαρμόσει κάτι καλύτερο. Κι όταν λέμε  «κάτι καλύτερο»,  δεν εννοούμε να δίνουμε στα παιδιά για το σπίτι 10, 20 ή και 30 ασκήσεις αριθμητικής, 10 ή και παραπάνω ασκήσεις και κανόνες που αφορούν την Ελληνική Γλώσσα, παπαγαλισμό μαθημάτων όπως  Ιστορία, Θρησκευτικά κλπ.  Δυστυχώς η νοοτροπία των πολλών ασκήσεων και εργασιών για το σπίτι από μεγάλη μερίδα  εκπ/κών είναι υπαρκτή, με αποτέλεσμα  να ταλαιπωρούνται αφάνταστα μαθητές και γονείς. Και να σκεφτεί κανείς πως τα  παιδιά  πηγαίνουν  και σε  ιδιωτικά φροντιστήρια! 

 

Οι σκέψεις αυτές αφορούν κυρίως  τους εκπ/κούς του πρωινού ωραρίου, αλλά και όλους μας.

 

Η νοοτροπία αυτή υποτιμάει το έργο  του εκπ/κού γιατί δείχνει πως  υπάρχουν αμφιβολίες για την κατανόηση των  πρωινών μαθημάτων από πλευράς μαθητών. Πιο απλά υπάρχουν αμφιβολίες  από τον ίδιο για την ποιότητα της δουλειάς του.  Ένας εκπ/κός που νιώθει σίγουρος πως οι μαθητές κατανόησαν το μάθημα δεν θα  τυραννήσει τους μαθητές και τους γονείς με πολλές ασκήσεις για το σπίτι. Θα κάνει ίσως αυτό που  λέει το βιβλίο  για το δάσκαλο. Θα δώσει 8-10 σειρές για ανάγνωση, θα ζητήσει από τα παιδιά να μάθουν την ορθογραφία και να ρίξουν μια ματιά στις λέξεις για την καρτέλα. Στην αριθμητική θα δώσει για το σπίτι μία το πολύ δύο ασκήσεις. Τίποτα άλλο και για κανένα άλλο μαθησιακό αντικείμενο. Αυτό το απλό πράγμα  πρέπει να γίνει κατανοητό. Δεν θέλουμε  ποσότητες ασκήσεων και μάλιστα  σε  μικρούς μαθητές όπως είναι οι μαθητές του Δημοτικού Σχολείου. Θέλουμε ποιότητα  μάθησης. Ποιότητα επιστημονικής διδακτικής προσέγγισης.

 

Όπως αντιλαμβάνεστε  το θέμα αυτό συνδέεται άμεσα και με τη λειτουργία του Ολοήμερου Σχολείου. Ιδιαίτερα με την προετοιμασία και τη μελέτη.  Πριν έρθω στην προετοιμασία θα πω δυο λόγια  για τη «μελέτη». Αναφέρεται πολλές φορές σε διάφορα κείμενα που αφορούν το Ολοήμερο Σχολείο μαζί με την προετοιμασία.  Προφανώς ο έχων την έμπνευση της  «προετοιμασίας»  διαπίστωσε ότι ο χρόνος που υπάρχει στο Ολοήμερο δεν αρκεί για μια σωστή προετοιμασία στα  Ελληνικά και τα Μαθηματικά. Με τον όρο  μελέτη εννοεί ασφαλώς να διαβάσουν μόνα τους τα παιδιά τα μαθήματα  της άλλης μέρας. Δεν φαντάζομαι να εννοεί πως  μπορούν να μελετήσουν κι άλλα πράγματα.  Σε μια άλλη διάσταση προετοιμασία και μελέτη επιβάλλεται να γίνει και απ΄ όλους τους εκπ/κούς του Ολοήμερου προκειμένου να  αντιμετωπίσουν καλύτερα τη διδακτική πραγματικότητα..

 

ΣΚΟΠΙΜΟΤΗΤΑ

           

Η προετοιμασία στο Ολοήμερο Σχολείο Δ.Ω., σύμφωνα με τα διάφορα επίσημα κείμενα, λοιπόν, θέλει να βοηθήσει τους μαθητές σ’ αυτό που λέμε «προετοιμασία για την άλλη μέρα». Μια δουλειά που γινόταν μέχρι τώρα στο σπίτι, θα γίνεται εφεξής στο σχολείο. Έτσι το παιδί μετά τις 4 η ώρα το απόγευμα (που σχολάει), θα είναι ελεύθερο να παίξει! Ακόμη, οι γονείς απαλλάσσονται από τις διδακτικές υποχρεώσεις. (Να λύνουν, δηλαδή, ασκήσεις, να μάθουν ανάγνωση κλπ.). Τα επίσημα κείμενα προχωρούν ακόμη περισσότερο: Με την προετοιμασία ( και άλλα μαθησιακά αντικείμενα του μεσημβρινού ωραρίου) δίδεται η ευκαιρία σ’ όλους τους μαθητές να τύχουν μιας βοήθειας  που στις περισσότερες περιπτώσεις θα την πλήρωναν σε διάφορα φροντιστήρια ή ιδιαίτερα. Είναι η κοινωνική πλευρά του θέματος, όπως η φύλαξη των παιδιών μέχρι της 4 το απόγευμα, ώρα που συνήθως σχολνάνε οι γονείς από τη δουλειά.

 

Αυτή είναι σε γενικές γραμμές η σκοπιμότητα της προετοιμασίας, σύμφωνα με τα επίσημα κείμενα. Όμως όλα αυτά περιέχουν και στοιχεία εικονικής πραγματικότητας όπως και θετικές κατευθύνσεις.

 

ΟΙ ΙΔΙΟΡΡΥΘΜΙΕΣ ΤΟΥ ΟΛΟΗΜΕΡΟΥ  ΣΧΟΛΕΙΟΥ

 

Ενώ η προετοιμασία στο Πειραματικό Ολοήμερο Σχολείο κινείται στον κανονικό χρόνο (45 λεπτά περίπου για κάθε αντικείμενο) και με έναν δάσκαλο για κάθε τμήμα, δεν συμβαίνει το ίδιο με το Ολοήμερο Σχολείο (διευρυμένου ωραρίου}. Τα πράγματα εδώ είναι πολύπλοκα διότι οι έχοντες την ιδέα του  Ο.Σχ.  θέλησαν μέσα σε 2 περίπου ώρες να βάλουν τα πάντα. Προετοιμασία, μουσική, Αγγλικά, πληροφορική, γυμναστική, ολυμπιακή παιδεία, δραστηριότητες επιλογής, ώρα φαγητού 30΄λεπτά κλπ. Αυτό σημαίνει πως κατά μέσο όρο (βγάζοντας έξω το ημίωρο του φαγητού) έχω 2 ώρες για κάθε τμήμα (μέσος όρος). Δύο ώρες λοιπόν για 7 μαθησιακά αντικείμενα. Δεν βάζω τα διαλείμματα, τις φυσιολογικές καθυστερήσεις κλπ. Επίσης δεν υπολογίζω πως οι τάξεις Γ, Δ, Ε, ΣΤ΄ αρχίζουν στις 2.00΄.

           

 

Γενικό συμπέρασμα:  Ο χρόνος για την προετοιμασία είναι λίγος.

 

Η ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ

 

 Καλό είναι να γίνουν ομάδες στο τμήμα, κατά  τάξη ή κατά δύο τάξεις, ανάλογα με τις συνθήκες  κάθε τμήματος.  Αυτό θα βοηθήσει τα αδύνατα παιδιά και  την καλή διδακτική λειτουργικότητα. Είναι αυτονόητο πως ο δάσκαλος του ολοήμερου θα βρίσκεται διαρκώς «στο πόδι». Θα βοηθάει τις ομάδες, αλλά και μεμονωμένους μαθητές όπου κι όταν χρειάζεται. Την πρώτη ώρα, που έχουμε μόνο την Α και Β τάξη υπάρχει αρκετός χρόνος για συστηματικότερη προετοιμασία.

 

Πέρα από αυτές τις σκέψεις ο κάθε εκπαιδευτικός μπορεί να εφαρμόσει τη δική του μέθοδο. Ίσως υπάρξουν καλές ιδέες και τις χρειαζόμαστε.

 

Αν οι πρωινοί δάσκαλοι βάζουν για το σπίτι για παράδειγμα 10 ή 30 ασκήσεις, τα πράγματα γίνονται δύσκολα, για να μην πω δραματικά, για το Ολοήμερο, τον δάσκαλο του Ολοήμερου, τους μαθητές, τους γονείς, τη μάθηση γενικά. Ου εν τω πολλώ το ευ.  Χρειαζόμαστε ποιότητα διδακτικής και όχι ποσότητα ασκήσεων. Χρειαζόμαστε μάθηση πραγματική, δημιουργία μηχανισμών, παραγωγή σκέψης, κατανόηση των  φαινομένων και των αντικειμένων και όχι ταλαιπωρία των μαθητών, των γονέων και των απογευματινών δασκάλων. Ίσως η προετοιμασία και η μελέτη στο ολοήμερο σχολείο μας βοηθήσει   να συνηθίσουμε  ώστε να βάζουμε λίγες ασκήσεις και εργασίες στα παιδιά για το σπίτι.

 

ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ

Ας πούμε μερικά βασικά πράγματα που πρέπει να έχει υπόψη του ο συνάδελφος που κάνει προετοιμασία στο Ολοήμερο, αλλά και ο συνάδελφος του πρωινού ωραρίου.

 

1.      Τα παιδιά  στην ώρα της "προετοιμασίας" είναι κουρασμένα από προηγούμενες δραστηριότητες.

2.      Τα παιδιά έχουν διδαχθεί το αντικείμενο το πρωί και  επομένως έρχονται σε επαφή με το ίδιο αντικείμενο ξανά. Κι όλοι ξέρουμε πως οι επαναλήψεις αυτού του είδους δημιουργούν στα παιδιά σοβαρές καταστάσεις ψυχικής κούρασης. Πράγματι είναι δύσκολο να ακούσεις  δυο φορές την ημέρα τα ίδια πράγματα.

3.      Η "προετοιμασία" στοχεύει το μάθημα της Γλώσσας και των Μαθηματικών. Δεν αφορά τα άλλα μαθήματα τα οποία, εννοείται, πως οι μαθητές τα  έμαθαν το πρωί.

 

Τα παραπάνω χαρακτηριστικά ή παρατηρήσεις, αν θέλετε, μας οδηγούν  σε συγκεκριμένες συμπεριφορές και πρωτοβουλίες.

 

1.      Δεν πρέπει να κουράσουμε τα παιδιά. Η "προετοιμασία"  να  γίνεται σαν παιχνίδι. Ή τουλάχιστον η ατμόσφαιρα της τάξης να είναι χαρούμενη, ευχάριστη, άνετη. Ο δάσκαλος, επομένως,  θα πρέπει να ξεχάσει τα προβλήματά του και να μεταβληθεί σε παράγοντα χαράς, σε φίλο και συνεργάτη του μαθητή, σε ηθοποιό ακόμη, που είναι έτοιμος να δώσει παράσταση μάθησης και χιούμορ.

2.      Το χιούμορ είναι το κυρίαρχο στοιχείο στην ώρα της προετοιμασίας. Όλα πρέπει να γίνονται με χιούμορ. Ακόμη και ένα άχαρο πρόβλημα αριθμητικής μπορεί να μεταβληθεί σε ευχάριστη υπόθεση, όταν παρουσιαστεί με χιούμορ. Έτσι άλλωστε δίνουμε στα παιδιά την ευκαιρία να εκφραστούν και να παράγουν προφορικό λόγο που είναι  βασική επιδίωξη στα νέα Προγράμματα Σπουδών που ισχύουν σήμερα.

3.      Η συνεργασία με τον πρωινό δάσκαλο των μαθημάτων είναι επιθυμητή κυρίως για να υπάρχει συντονισμός και να  γνωρίσουμε τον τρόπο που εργάζεται.

4.      Παραγνωρίζουμε τυχόν τάσεις του "πρωινού" δασκάλου που έχει συνηθίσει να φορτώνει τα παιδιά με σωρεία ασκήσεων και  εργασιών. Εμείς θα ακολουθήσουμε αυστηρά τις οδηγίες του Υπουργείου Παιδείας (που εκφράζονται μέσω του βιβλίου του δασκάλου) οι οποίες καθορίζουν με σαφήνεια τις εργασίες που πρέπει να δώσουμε στα παιδιά για το σπίτι. Σ΄ αυτή την περίπτωση συζητούμε σοβαρά με τον πρωινό δάσκαλο και εν ανάγκη με το Δ/ντή του Σχολείου ή το Σχολικό Σύμβουλο.

5.      Σε καμία περίπτωση οι δάσκαλοι της ώρας της προετοιμασίας δεν βάζουν  στα παιδιά "εργασίες για το σπίτι".

 

Αλλά ας γίνουμε ακόμη πιο πρακτικοί.

 

-          Από την αρχή της σχολικής χρονιάς, με διάφορους τρόπους και τακτικές προσπαθούμε να γνωρίσουμε τα παιδιά και να γίνουμε  φίλοι μ΄ αυτά. Έτσι θα μπορέσουμε να κάνουμε καλύτερα τη δουλειά μας.

-          Το είδος και η ποσότητα προετοιμασίας αναφέρεται στο εγκεκριμένο βιβλίο του δασκάλου, από το οποίο δεν πρέπει να ξεφεύγουμε.

-           Για το μάθημα της γλώσσας το βιβλίο του δασκάλου αναφέρει τα εξής: " Για το σπίτι τα παιδιά έχουν να κάμουν δυο πράγματα: να διαβάσουν το ορισμένο τμήμα του κειμένου και να ασκηθούν να γράφουν ευανάγνωστα και ορθογραφημένα ό,τι προβλέπει το "Γράφω και μαθαίνω" και το βασικό λεξιλόγιο".

-          Για το μάθημα των μαθηματικών αναφέρει: "Μπορεί μία ή δύο ασκήσεις του μαθήματος να δοθούν σαν εργασία για το σπίτι. Κυρίως από κείνες που εξυπηρετούν τη σκοπιμότητα του μαθήματος.

 

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ - ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ
 

Σίγουρα η όλη υπόθεση ΟΛΟΗΜΕΡΟ ΣΧΟΛΕΙΟ πρέπει να επανεξεταστεί σε πολλά σημεία. Ακούστηκε πως έχουν ληφθεί υπόψη τα συμπεράσματα από την τετραετή λειτουργία του Πειραματικού Ολοήμερου Σχολείου. Στο σχολείο αυτό τα πράγματα είναι πολύ καλύτερα. Η προετοιμασία και η μελέτη τόσο για τα Ελληνικά όσο και για τα Μαθηματικά  διαρκεί μία ώρα και σε καθημερινή σχεδόν βάση.

 

- Το πρώτο συμπέρασμα που πρέπει να βγάλει κανείς από το πρώτο περίπου έτος λειτουργίας του Ο.ΣΧ. είναι ότι  το σχολείο αυτό φορτώθηκε με πολλά μαθησιακά αντικείμενα.

 

- Είναι εμφανής η έλλειψη επιμόρφωσης στους εκπ/κούς πάνω σε θέματα του Ολοήμερου και ιδιαίτερα της προετοιμασίας. Είναι κακή τακτική να εισάγεις καινοτομίες στην εκπ/ση, χωρίς πρώτα να επιμορφώσεις τους εκπ/κούς που θα τις υλοποιήσουν.

 

-          Οι συνάδελφοι που κάνουν προετοιμασία  στα ολοήμερα  μιλάνε για δυσκολίες.

-          Οι γονείς περίμεναν πολλά πράγματα από το  Ολοήμερο, γενικά. Κυρίως όμως περίμεναν  καλύτερη προετοιμασία. Ίσως επειδή είναι ακόμη νωρίς και δεν φάνηκαν  οι θετικές πλευρές.

- Στο Ολοήμερο σχολείο έχουν μπει πολλά μαθησιακά αντικείμενα μέσα σε λίγο χρόνο. Σημαντική δυσκολία κι αυτή.

 

- Να εκδοθεί «βιβλίο για το δάσκαλο του  Ολοήμερου Σχολείου».  Πολλοί συνάδελφοι του Ολοήμερου  δεν μπορούν να αντιμετωπίσουν τα διδακτικά  προβλήματα του σχολείου αυτού. Κι ας μη ξεχνάμε πως  δεν επιμορφώθηκαν από κανέναν και πουθενά. Συνήθως σε μερικά σχετικά σεμινάρια, αν τύχει και γίνουν, ακούμε μόνο πληθώρα θεωριών και λογοκοπιών.  Δεν ακούμε και δεν βλέπουμε εφαρμογές και πράξη.

 

- Να επιμορφωθούν οι Σχολικοί Σύμβουλοι σε θέματα εφαρμογής και διδακτικής πράξης του ολοήμερου. Γιατί συνέβη κι αυτό. Δεν  επιμορφώθηκαν ακόμη και οι σχολικοί  σύμβουλοι!

 

-Έχω την εντύπωση πως το ολοήμερο σχολείο ξεκίνησε λίγο βιαστικά. Μπορεί όμως  να διορθωθεί η κατάσταση. Χρειάζεται απλώς σοβαρή δουλειά, καλός προγραμματισμός, συστηματική επιμόρφωση, κυρίως σε θέματα διδακτικής εφαρμογής και επαφή με την πραγματικότητα του  ελληνικού σχολείου.

 

- Το Ολοήμερο, σαν ιδέα, είναι σπουδαία καινοτομία. Και πρέπει να στηριχθεί απ΄ όλους μας. Τα προβλήματα  τώρα στην αρχή ίσως φανούν πολλά.  Με την πάροδο του χρόνου πιστεύω πως θα απλοποιηθούν. Με την βοήθεια της «στρατηγικής» του κέντρου και με το δικό μας μεράκι.

 

ΕΙΣΗΓΗΣΗ ΣΕ ΣΕΜΙΝΑΡΙΟ

 Κατερίνη, 2005

Νίκος Καραΐσκος, Σχολικός Σύμβουλος