ΔΙΟΝ: Η ΙΕΡΑ ΠΟΛΗ ΤΩΝ ΜΑΚΕΔΟΝΩΝ

Στους πρόποδες του Ολύμπου, κοντά στην Κατερίνη, βρίσκεται η "θρησκευτική πρωτεύουσα", η "ιερή πόλη των Μακεδόνων". Το Δίο.

Οι Μακεδόνες μαζεύονταν από κάθε γωνιά της γης τους στο Δίο, για να τιμήσουν με θυσίες και αφιερώματα τους θεούς του Ολύμπου. Αυτούς που λάτρευαν και όλοι οι άλλοι Έλληνες.

Από το Δίο ξεκίνησε και ο Μέγας Αλέξανδρος την εκστρατεία του στην Ασία, αφού πρώτα προσέφερε εδώ, στον Ολύμπιο Δία, τις θυσίες του. Στο Δίο άλλωστε όρισε να στηθεί το χάλκινο μνημείο για τους πρώτους νεκρούς Μακεδόνες. Τους 25 ιππείς του, που έπεσαν στη μάχη του Γρανικού.

Η "αποκάλυψη" του Δίου από την αρχαιολογική σκαπάνη εντυπωσίασε τους πάντες.

Μεγάλοι δρόμοι, στρωμένοι με πελεκημένους ογκολίθους, για να αντέχουν στα βαριά φορτωμένα αμάξια και άρματα στους αιώνες που τους διέσχισαν, κόβουν σε μεγάλα οικοδομικά τετράγωνα την πόλη. Μικρότεροι δρόμοι καταλήγουν σ΄ αυτούς, για να διευκολύνουν κάθε κίνηση των κατοίκων της. Στα καταστήματα, τα θεραπευτήρια, τα ψυχαγωγικά κέντρα, τα λουτρά, τα θέατρα και τα ωδεία της και προπαντός τα ιερά της.

Μυροπωλεία, δερματοπωλεία, σανδαλοπωλεία, σιδηρουργεία, κρεοπωλεία, οπλοπωλεία γεμάτα πανοπλίες, ασπίδες κράνη και ξίφη και προπαντός κοσμηματοπωλεία, κομμωτήρια και διάφορα άλλα καταστήματα με βότανα, θεραπευτικά φυτά και αφιερώματα, κεραμικά είδη, ξυλουργεία, μαρμαράδικα και υδραυλικά ήταν στις πλευρές των κεντρικών δρόμων. Όπως δείχνουν όσα αντικείμενα βρέθηκαν και προσδιορίζουν καθαρά το είδος του καταστήματος.

Ένα εύρημα στο χώρο της αγοράς προκαλεί ιδιαίτερη εντύπωση. Είναι η ζυγαριά της εποχής, φτιαγμένη ίσως στα ρωμαϊκά χρόνια. Πρόκειται για δώρο δημότη της πόλης, προς τις τοπικές αρχές με σκοπό να τις διευκολύνει στον αγορανομικό έλεγχο, για προστασία ίσως του καταναλωτή.

Μια τανάλια σαν τις σημερινές, μια σιδερένια λαβίδα, ένας χάλκινος διαβήτης ακριβείας και άλλα μικροαντικείμενα, που βρέθηκαν, δίνουν το χρώμα της καθημερινής ζωής των τεχνικών και των τεχνητών στο Δίο, αρκετά έντονα.

Σε όποιον βαδίζει πάνω στους δρόμους της προκαλεί εντύπωση το πολύπλοκο, αλλά άρτιο τεχνικά υδραυλικό σύστημα ύδρευσης και αποχέτευσης της πόλης, με κάθε είδους σωληνώσεις. Ακόμα και μολυβένιους, με αποτυπωμένο επάνω τους το όνομα του ιδιοκτήτη τους.

Θαυμάσια ήταν τα θερμά λουτρά του.

Από το 1928 ο καθηγητής του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης Γ. Σωτηριάδης ερεύνησε την περιοχή, χωρίς όμως να έχει τη χαρά να βρει με θετικότητα κάτι ανάλογο με αυτό που αναζητούσε.

Αργότερα, το 1961, ερεύνησε το Δίο ο καθηγητής Γ. Μπακαλάκης και βρήκε ένα μεγάλο μέρος του οχυρωματικού τείχους της ρωμαϊκής εποχής της πόλης.

Αυτό έδειξε ότι στο Δίο υπήρχε μια σειρά ιερών λατρευτικών κέντρων αλλά ταυτόχρονα υπήρχε και μια μεγάλη πόλη οχυρωμένη, με καλοκατασκευασμένα τείχη, με πύργους, σε διάφορες αποστάσεις και με όλα τα τυπικά χαρακτηριστικά ενός μεγάλου οικισμού της αρχαιότητας.

Η αρχαιολογική σκαπάνη όφειλε πια να αρχίσει συστηματικό έργο στην περιοχή.

Το 1973 ανέλαβε τη διεύθυνση των αρχαιολογικών ανασκαφών ο καθηγητής κλασικής αρχαιολογίας Δ. Παντερμαλής για λογαριασμό του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Οι ανασκαφές συνεχίζονται και σήμερα.

Ευτύχημα είναι να θεωρηθεί ότι το Δίο καταχώθηκε με χώματα των ποταμών της περιοχής, όταν πλημμύριζαν και γλύτωσε τις επιδρομές των ανυποψίαστων γι΄ αυτό αρχαιοκάπηλων. Αλλά και όταν άρχισαν να πληροφορούνται την ύπαρξή του, ήταν δύσκολο αν όχι αδύνατο γι αυτούς να σκάψουν οπουδήποτε εκεί, γιατί τα κτίσματα και οι θεμελιώσεις ήταν συχνά μέσα σε ένα και δύο μέτρα νερά από τις άφθονες πηγές της περιοχής και δυσχέραιναν το αρπαχτικό τους έργο.

Έτσι όλα τα αντικείμενα βρέθηκαν στη θέση τους - απείραχτα σχεδόν - από τους αρχαιολόγους ανασκαφείς, οι οποίοι χρειάστηκε να δείξουν ιδιαίτερη φροντίδα και μεθοδικότητα για να σκάψουν μια περιοχή, από την οποία έπρεπε να απομακρύνουν τα νερά με διάνοιξη καναλιών, για να μην εμποδίζεται η εργασία τους από αυτά.

Με τις ανασκαφές αποκαλύφθηκαν τα τείχη της πόλης. Έξω από τα τείχη βρέθηκαν τα μεγάλα ιερά των θεών του Ολύμπου, αλλά και ιερά άλλων θεών που η λατρεία τους ήρθε μεταγενέστερα στην Ελλάδα. Ακόμα αποκαλύφθηκαν τα θέατρα του Δίου, το ρωμαϊκό ωδείο καθώς και το στάδιο της πόλης.

Η λειτουργία των ιερών έξω από τα τείχη της πόλης δείχνει πως εξυπηρετούσαν τις λατρευτικές ανάγκες όχι μόνο των κατοίκων της, αλλά πλήθος προσκυνητών, που έφταναν στις διάφορες μεγάλες γιορτές τους κατά διαστήματα από όλη την Μακεδονία και την άλλη Ελλάδα.

Πολλοί από αυτούς - μεταξύ των οποίων πολλοί ηγεμόνες και βασιλείς - αφιέρωναν αναθήματα.

Στο ναό του Ολυμπίου Διός στήνονταν επιγραφές με διάφορα ψηφίσματα, συνθήκες, συμβόλαια, συμμαχίες, συμφωνίες, σαν να δημοσιεύονταν, και όσοι έφταναν εκεί μάθαιναν τα συμβάντα του μακεδονικού κράτους τότε, και τώρα εμείς πολύτιμα στοιχεία.

Από τα ιερά εντυπωσιάζει αυτό της Ίσιδας. Πρόκειται για θεότητα της Αιγύπτου, την οποία έφεραν στον ελληνικό χώρο, μετά την κατάκτηση της χώρας αυτής από τον Αλέξανδρο, οι Πτολεμαίοι διοικητές της. Το παλαιότερο από τα ιερά φαίνεται ότι είναι το ιερό της Δήμητρας. Στα ιερά αυτά βρέθηκαν γλυπτά αναθήματα, αγάλματα, πήλινα ειδώλια, λυχνάρια όπως αυτά των ιερών της Νότιας Ελλάδας, πιθάρια όπου έχυναν κρασί και σιτάρι, προσφορές για τη θεά και κάθε είδους αφιερώματα! Όλα τα κινητά ευρήματα στο Δίο έχουν μεταφερθεί στο Μουσείο Δίου.

Όλα τα εκθέματα του Μουσείου παρουσιάζονται με πρωτότυπο τρόπο "ζωντανεμένα" στον επισκέπτη, με την αξιοποίηση σωλήνων και άλλων σύγχρονων στηριγμάτων, σε ενότητες. Ο αριθμός των εκθεμάτων είναι πολύ μεγάλος και παρουσιάζει εξαιρετικό ενδιαφέρον.

Κ. ΚΟΥΜΠΕΤΣΟΣ
Περιοδικό Ταχυδρόμος (1987;)

---