ΤΟ ΣΕΜΙΝΑΡΙΟ ΤΗΣ 8ης
ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 2003 ΣΤΟ 3ο ΔΗΜΟΤ. ΣΧΟΛΕΙΟ
ΚΑΤΕΡΙΝΗΣ ΜΕ ΘΕΜΑΤΑ:
-"ΚΑΙΝΟΤΟΜΕΣ ΔΡΑΣΕΙΣ"
-"ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ
ΠΡΑΞΗ"
Στις 8 Σεπτεμβρίου 2003 ο Σχολικός
Σύμβουλος της 1ης Εκπ/κής Περιφέρειας Π.Ε.
Νίκος Καραΐσκος διοργάνωσε επιμορφωτικό
σεμινάριο στο 3ο Δημοτικό Σχολείο
Κατερίνης για τους 200 εκπ/κούς της
περιφέρειας. Θέματα του σεμιναρίου: "Καινοτόμες
δράσεις" και "καθημερινή διδακτική
πράξη".
ΤΑ ΠΡΑΚΤΙΚΑ ΤΟΥ
ΣΕΜΙΝΑΡΙΟΥ
ΚΑΛΩΣΟΡΙΣΜΑ ΑΠΟ ΤΟ ΣΧΟΛΙΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΟ
Αγαπητοί
συνάδελφοι
Σας καλωσορίζω στη
σημερινή επιμορφωτική συνάντηση και
εύχομαι με την ευκαιρία της έναρξης της
νέας σχολικής χρονιάς, υγεία προσωπική και
οικογενειακή σε όλους.
Θα ήθελα πρώτα
απ΄ όλα να ευχαριστήσω θερμά τον Δ/ντή του 3ου
Δημοτικού Σχολείου
Κατερίνης Γιάννη Σίμο και τους άλλους
συναδέλφους του σχολείου για την
εξαιρετική φιλοξενία. Ξέρω ότι
κουράστηκαν. Και πάλι ευχαριστώ.
Θα ήθελα επίσης να
ευχαριστήσω τους εισηγητές της σημερινής
συνάντησης που κοπίασαν και αφιέρωσαν
πολύτιμο χρόνο προκειμένου να μας
μεταφέρουν εμπειρίες και γνώσεις με τρόπο
απλό, ουσιαστικό και χρήσιμο. Είναι όλοι
τους εκπαιδευτικοί που πέρασαν και
περνούν καθημερινά από την ουσία της
σχολικής τάξης, σφυρηλατημένοι από το
πραγματικό και το αληθινό.
Σας έχω πει κι άλλη
φορά πως σε τέτοιου είδους επιμορφωτικές
συγκεντρώσεις δεν θα μπορούσαν να
προσφέρουν πολλά οι άνθρωποι της «εικονικής
πραγματικότητας» και της θεωρίας εκ του
μακρόθεν.
Ευχαριστώ θερμά και
τον εκπ/κό Σωματικής Αγωγής Αλέκο
Παπαργυρίου για την ηλεκτρονική
υποστήριξη των εισηγήσεων.
Τα θέματα που θα μας
απασχολήσουν σήμερα είναι θέματα που τα
βρίσκουμε μπροστά μας σε καθημερινή βάση.
Θέλουμε να τα απλοποιήσουμε και συγχρόνως
να τα εμπλουτίσουμε με νέες γνώσεις.
ΚΑΛΩΣΟΡΙΣΜΑ ΑΠΟ ΤΟ
ΔΙΕΥΘΥΝΤΗ ΤΟΥ ΣΧΟΛΕΙΟΥ ΓΙΑΝΝΗ ΣΙΜΟ
Ακολούθησε
καλωσόρισμα του Δ/ντή του 3ου
Δημοτικού
Σχολείου Κατερίνης Γιάννη Σίμου.
ΕΙΣΗΓΗΣΗ ΤΟΥ ΣΧΟΛΙΚΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΟΥ Ν.
ΚΑΡΑΪΣΚΟΥ
ΜΕ ΘΕΜΑ "ΚΑΙΝΟΤΟΜΕΣ ΔΡΑΣΕΙΣ"
Οι καινοτομίες, που
μπαίνουν δειλά δειλά τα τελευταία χρόνια
στα δημοτικά σχολεία, είναι μια προσπάθεια
της Πολιτείας να ανοίξει τα παράθυρα του
σχολείου στα πραγματικά κοινωνικά δρώμενα,
στα πραγματικά προβλήματα, στη σύγχρονη
τεχνολογία , στις νέες επιστημονικές
γνώσεις και πληροφορίες, στο περιβάλλον
κλπ. Παράλληλα θέλει να εισάγει στη
σχολική τάξη νέες μεθόδους διδασκαλίας,
νέα ατμόσφαιρα και νοοτροπίες.
Οι καινοτομίες που
εισήχθησαν και εισάγονται ακόμη είναι
μεταξύ των άλλων: Η Περιβαλλοντική Εκπ/ση,
Το Ολοήμερο Σχολείο, η Διαπολιτισμική Εκπ/ση,
η Αγωγή Υγείας, η Ευέλικτη Ζώνη, η
Πληροφορική κ.ά.
Όλες αυτές οι
καινοτομίες εφαρμόζονται στην πλειοψηφία
τους σαν «προγράμματα», κρατώντας «αποστάσεις»
απ΄ το κανονικό πρόγραμμα του
παραδοσιακού σχολείου. Κι εδώ ακριβώς
φαίνονται οι αδυναμίες του σημερινού
Αναλυτικού Προγράμματος και η αδυναμία
των υπευθύνων της Παιδείας για μια ριζική
ανανέωση και συγχρονισμό της διδακτέας
ύλης. Στα «χαρτιά» υπάρχουν προγράμματα
και θεωρίες. Μόνο στα χαρτιά.
Οι «Καινοτόμες
Δράσεις», όπως λέγονται οι παραπάνω
καινοτομίες, δείχνουν και την απομόνωση
του προγράμματος ύλης του παραδοσιακού
σχολείου που «παλεύει» με πολλή, αμφιβόλου
αξίας, διδακτέα ύλη, με διδακτικές
προσεγγίσεις από τα παλιά...
Και βέβαια οι
Καινοτόμες δράσεις δεν λύνουν το πρόβλημα.
Απλώς βοηθούν και σε μερικές περιπτώσεις
δημιουργούν αναστάτωση μια και δεν
μπορούν να συμβαδίσουν με το όλο πνεύμα
του παραδοσιακού σχολείου. Χώρια που
αυξάνουν την ύλη και δημιουργούν μια
αναπόφευκτη κούραση. Σε ένα υπερφορτωμένο
πρόγραμμα ύλης προσθέτουμε κι άλλη ύλη...
Παρά τις σκέψεις
αυτές θα πρέπει να δούμε θετικά τις
Καινοτόμες Δράσεις, τις καινοτομίες που
μπήκαν στα σχολεία μας. Κι αυτό γιατί είναι
μια καλή αρχή για τη ριζική αλλαγή της όλης
σχολικής πραγματικότητας.
Οι Καινοτόμες
Δράσεις δεν έρχονται απλά να μας δώσουν
πληροφορίες ή γνώσεις καινούργιες.
Συνοδεύονται με νέες μεθοδολογίες,
παιδαγωγικές και στρατηγικές. Μαζί με την
πληροφορία και τη γνώση κύριο ζητούμενο
είναι η σωστή κοινωνικοποίηση του παιδιού,
η παραγωγή σκέψης, η δημιουργία μηχανισμών
μάθησης και Παιδείας.
Συνδέονται ακόμη οι
Καινοτόμες Δράσεις κι από νέες νοοτροπίες.
Θέλουν το μαθητή ενεργό, συμμέτοχο, φίλο
της ομαδικής εργασίας και της δημιουργίας.
Ο δάσκαλος, ο έχων
βεβαίως τον πρώτο λόγο, είναι ο φίλος, ο
συζητητής, ο βοηθός, ο αφοσιωμένος στο νου
και στην ψυχή του παιδιού.
Ο παπαγαλισμός δεν
έχει καμιά θέση στο σχολείο. Δεν προσφέρει,
άλλωστε, τίποτα.
Όλες οι Καινοτόμες
δράσεις έχουν πολλά κοινά χαρακτηριστικά:
1. Επιδιώκουν
ομαδική εργασία και επομένως ανάλογες
διδακτικές μεθόδους.
2. Έχουν σαν
βασικό στόχο την κοινωνικοποίηση του
παιδιού και τη δραστηριότητά του με
πρωτοβουλίες, εργασίες, έρευνα κλπ.
3. Αποσκοπούν
στο άνοιγμα του σχολείου προς την
κοινωνική πραγματικότητα, τα προβλήματα
της καθημερινότητας, τα τοπικά θέματα,
επικαιρότητα κ.ά.
4. Θέλουν να
ενώσουν τις γνώσεις. Καμιά γνώση δεν
είναι απομονωμένη από τις άλλες. Η
απομόνωση της γνώσης είναι μια
συντηρητική τακτική, μια «πονηρή»,
πολλές φορές, «συντεχνιακή» νοοτροπία.
5. Οι
Καινοτόμες Δράσεις θέλουν να φέρουν στο
σχολειό τη σύγχρονη τεχνολογία,
φιλτραρισμένη φυσικά, για να αποβληθούν
οι παρενέργειές της, που δεν είναι λίγες.
6. Επιζητούν
ένα νέο πνεύμα στην αίθουσα διδασκαλίας
και στο σχολείο γενικότερα. Μια νέα
ατμόσφαιρα. Ατμόσφαιρα ελευθερίας,
δημοκρατίας, συνεργασίας. Ο δάσκαλος
ανάμεσα στα παιδιά βοηθάει, συζητάει,
καθοδηγεί. Δεν παίρνει μόνος του τις
αποφάσεις. Τις τελικές αποφάσεις τις
παίρνουν τα παιδιά.
7. Οι
Καινοτόμες Δράσεις θέλουν με το
περιεχόμενο και τη φιλοσοφία τους να
ανανεώσουν και να ενεργοποιήσουν θετικά
τη συνολική σχολική πραγματικότητα. Να
περιορίσουν τη «μοναξιά» των κλασικών
μαθησιακών αντικειμένων, να ελαττώσουν
τους μονόλογους και τον παπαγαλισμό, να
καθοδηγήσουν τους μαθητές σε πορείες
δημιουργικής δράσης, αναζήτησης και
υπευθυνότητας.
8. ΒΙΩΜΑΤΙΚΗ
ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ: Τίποτα δεν μαθαίνεται μόνο
με τα λόγια. Πολλοί λένε πως το πρόβλημα
της παιδείας είναι η πολυλογία και ο
παπαγαλισμός. Δεν πρέπει να λείπουν από
τη μαθησιακή διαδικασία τα στοιχεία
εκείνα που ενεργοποιούν το μυαλό, τις
αισθήσεις, τη φαντασία, τις δημιουργικές
δυνάμεις. Ταλαιπωρούμε τα παιδιά με
αποστηθίσεις, με κανόνες που
επιβάλλονται και ξεχνιούνται. Δεν
δίνουμε τη σημασία που θα έπρεπε στη
δημιουργία μηχανισμών γνώσης, σκέψης,
ανάλυσης, σύνθεσης. Βιωματική
προσέγγιση σημαίνει συστηματική
χρησιμοποίηση των εποπτικών μέσων,
επισκέψεις, παρατήρηση επεξεργασία,
κατασκευές κλπ
9. Οι
Καινοτόμες Δράσεις, όπως και κάθε
σύγχρονη εξέλιξη της Παιδαγωγικής και
ιδιαίτερα της Διδακτικής Επιστήμης,
στοχεύουν στην παραγωγή σκέψης.
10. Οι Καινοτόμες
δράσεις θέλουν τους μαθητές υπεύθυνους,
με γνώσεις, με κρίση, με δράση, με ανοιχτά
τα μάτια, το μυαλό, την ψυχή και την
καρδιά.
Η ΕΥΕΛΙΚΤΗ ΖΩΝΗ
Είναι μια
καινοτομία που θέλει να δει τα θέματα του
πραγματικού και του ανθρωπογενούς
περιβάλλοντος (φυσικό περιβάλλον,
κοινωνικό, παραδοσιακό, ιστορικό κλπ) σε
όλες τις διαστάσεις. Κι εδώ πρέπει να
διευκρινίσουμε κάτι: Μερικοί έχουν
ταυτίσει την Ευέλικτη Ζώνη με τα project ή τα «σχέδια
εργασίας». Δεν είναι έτσι. Το project είναι
μέθοδος διδακτική. Είναι τρόπος εργασίας.
Το κύριο συστατικό
της Ευέλικτης Ζώνης είναι η
διαθεματικότητα. Με πολύ απλά λόγια, η
προσπάθειά μας για να δούμε όλες τις
πλευρές ενός ζητήματος, ενός θέματος, ενός
προβλήματος. Να δούμε τη συνεργατική
δυναμική της γνώσης, την αλληλουχία, την
εξέλιξή της.. Καμιά γνώση δεν είναι
απομονωμένη και στατική. Όλες οι γνώσεις
σχετίζονται μεταξύ τους,
αλληλοεπηρεάζονται, συνεργάζονται,
συνθέτουν την εξέλιξη των πραγμάτων, των
ιδεών, της επιστήμης, της κοινωνίας. Η
απομόνωση της γνώσης είναι ένα από τα
χαρακτηριστικά του σημερινού
παραδοσιακού σχολείου.
ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ
ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ
Η Περιβαλλοντική
Εκπ/ση είναι ό, τι το καλύτερο συνέβη στα
εκπαιδευτικά πράγματα τα τελευταία χρόνια
Παρότι το ζητούμενο
είναι πάντα η ευαισθητοποίηση σε θέματα
περιβάλλοντος (φυσικού, κοινωνικού,
παραδοσιακού κλπ), η Π.Ε. έχει πάρει ήδη
οντότητα σύγχρονης διδακτικής πρακτικής
που επιδιώκει να διαμορφώσει υπεύθυνους
μαθητές ερευνητές, συστηματικούς εργάτες
της πληροφορίας και της γνώσης, της
έρευνας, της αξιοποίησης των εμπειριών και
πληροφοριών με τη χρησιμοποίηση
συστηματικών επιστημονικών μεθόδων
επεξεργασίας. (Στατιστική, ερωτηματολόγια,
αναλύσεις, εργασίες κλπ).
Φυσικά το μεγάλο
κέρδος για τα παιδιά που ασχολούνται με
την Π.Ε. είναι η ευαισθητοποίηση πάνω σε
θέματα περιβάλλοντος και όχι μόνον. Η
ευαισθητοποίηση, άλλωστε, δεν έχει
συγκεκριμένους προσδιορισμούς. Σε κάθε
περίπτωση ανοίγει διάπλατα την πόρτα της
ψυχής και της συνείδησης για να ξεπηδήσει
από μέσα ο ανθρωπισμός, η αγάπη προς όλα τα
έμψυχα και άψυχα όντα της Θείας
Δημιουργίας, ο σεβασμός της συλλογικής
ιδέας, του ΕΜΕΙΣ, η ιδέα της διεθνούς
συνεργασίας και πολλά άλλα.
Η πρακτική της
διδακτικής στα προγράμματα Π.Ε. εμπλέκει
και τον εκπ/κό σε προσεγγίσεις
ενδιαφέρουσες που έχουν χρήσιμες
προεκτάσεις στη γενική αντίληψη του ρόλου
και των στόχων του σχολείου.
Κι είναι χρήσιμο να
δούμε εδώ την πραγματικότητα του «συμβατικού
σχολείου», του σχολείου των πολλών λόγων,
της «παπαγαλίας», του σχολείου που «σνομπάρει
την πραγματικότητα».
Πιστεύουμε απόλυτα
πως το μέλλον του σχολείου θα στηριχθεί
και στις εμπειρίες της Π.Ε.
ΟΛΟΗΜΕΡΟ ΣΧΟΛΕΙΟ
Το «Ολοήμερο
Πιλοτικό Σχολείο» είναι μια «καινοτομία»
στην πρωτοβάθμια ελληνική εκπαίδευση που
εφαρμόστηκε συστηματικά το σχολικό έτος
1999 – 2000 σε 28 δημοτικά σχολεία της χώρας (νόμος
2525/1997).
Η «καινοτομία» συνίσταται
στο ότι τα παιδιά παραμένουν στο σχολείο 2
με 2,5 ώρες παραπάνω (περίπου μέχρι τις 4 το
απόγευμα) υποχρεωτικά. Το 1998 με υπουργική
απόφαση (Γ1/884/1998) καθιερώθηκε και το «Ολοήμερο
Σχολείο Διευρυμένου Ωραρίου). Η διαφορά με
το πρώτο είναι ότι στο σχολείο αυτό είναι
προαιρετική η φοίτηση. Η «φιλοσοφία» και η
ουσία των δύο αυτών τύπων σχολείων είναι
σχεδόν η ίδια.
Κυριότεροι στόχοι
του Ολοήμερου Σχολείο σύμφωνα με τα
επίσημα κείμενα είναι:
- Να διευρύνει
τις κοινωνικές παρεμβάσεις του σχολείου
και να δημιουργήσει προϋποθέσεις για το
άνοιγμά του στην κοινωνία και τον
πολιτισμό.
- Να εξασφαλίσει όρους και προϋποθέσεις
για ίσες ευκαιρίες στην εκπαίδευση για όλα
τα παιδιά.
- Οι μαθητές να εντάξουν στον ελεύθερο
χρόνο τους Δημιουργικές Δραστηριότητες
- Οι μαθητές να τύχουν Στηρικτικής
Μαθησιακής Διδασκαλίας και να συμμετέχουν
σε δραστηριότητες εμπέδωσης και
διεύρυνσης των γνώσεων.
- Τα παιδιά να παραμένουν σ ένα περιβάλλον
ασφάλειας και δημιουργικής αξιοποίησης
του χρόνου τους.
- Προστασία των παιδιών των εργαζομένων
γονέων
- Οργανική σύνδεση Σχολείου - Κοινωνίας
- Αντιστάθμιση των παραγόντων που οδηγούν
σε εκπαιδευτικές ανισότητες με τη
δυνατότητα παροχής Στηρικτικής
Μαθησιακής Διδασκαλίας.
Μια
αναμόρφωση προς αυτή την κατεύθυνση
προϋποθέτει νέες συνθήκες και διαδικασίες
μάθησης, νέες μεθοδολογικές στρατηγικές
και προσεγγίσεις και νέα γνωστικά
αντικείμενα.
Περιλαμβάνει
εμπλουτισμό του προγράμματος του σχολείου
με νέες δραστηριότητες οι οποίες
ενισχύουν τη μάθηση και εμπέδωση και
καλλιεργούν πολλαπλώς και σύμφωνα με τα
ενδιαφέροντα του μαθητή τη γνωστική
ικανότητα (ικανότητα να μαθαίνει) και
δίνει νέα ώθηση στην αρμονική και ισόρροπη
καλλιέργεια του γνωστικού,
συναισθηματικού και ψυχοκινητικού τομέα
μέσα από την ποιοτική αναβάθμιση της
αισθητικής αγωγής στην ευρύτερη έννοιά
της.
Στο 'Ολοήμερο
Δημοτικό Σχολείο καταβάλλεται προσπάθεια
ώστε ο μαθητής επιστρέφοντας στο σπίτι του
να έχει προετοιμαστεί και να έχει
εκπληρώσει τις υποχρεώσεις του για την
επόμενη μέρα. Για το λόγο αυτό η
προετοιμασία των μαθημάτων της επόμενης
μέρας πρέπει να γίνεται στα πλαίσιο του
σχολείου και υπό την επίβλεψη των
υπευθύνων για το σκοπό αυτό δασκάλων.
Το Ολοήμερο Δημοτικό Σχολείο διαθέτει την
ανάλογη ευελιξία ώστε να καθίσταται
δυνατή η ενίσχυση των γνωστικών
αντικειμένων τα οποία δεν εκπροσωπούνται
επαρκώς στο ωρολόγιο πρόγραμμα ή δεν
εντάσσονται καθόλου σε αυτό, όπως είναι: η
Εικαστική Αγωγή, η Μουσική Αγωγή, η
Οπτικοακουστική Έκφραση, η Θεατρική Αγωγή,
ο Χορός και η Κίνηση, οι Αθλοπαιδιές, η
Περιβαλλοντική Εκπαίδευση, ο Πολιτισμός,
αλλά και άλλες ποικίλες δράσεις που
επιλέγουν οι υπεύθυνοι ταυ προγράμματος. Η
διδασκαλία των Καλλιτεχνικών Μαθημάτων
στο σύνολό τους μπορεί και πρέπει στα
πλαίσια του Ολοήμερου Δημοτικού Σχολείου
να συνδυαστεί με τη διοργάνωση
πολιτιστικών εκδηλώσεων όπως θεατρικές
παραστάσεις, εκθέσεις ζωγραφικής,
συναυλίες, χορούς κ.ά. Οι δραστηριότητες
αυτές προσδίδουν μια άλλη πιο δημιουργική
και ευχάριστη διάσταση στη μαθησιακή
διαδικασία και ταυτόχρονα δημιουργούν τις
αναγκαίες προϋποθέσεις για το άνοιγμα του
σχολείου στην κοινωνία και τον πολιτισμό
ενώ παράλληλα σχολείο αναδεικνύεται σε
πολιτιστικό κύτταρο της ευρύτερης
περιοχής.
Τέλος μια
από τις βασικές λειτουργίες που καλείται
να επιτελέσει το Ολοήμερο Σχολείο στο
σύγχρονο κόσμο, είναι η προστασία και η
ασφάλεια των μαθητών- Σήμερα το ωράριο του
ελληνικού Δημοτικού Σχολείου δεν καλύπτει
το ωράριο εργασίας των γονέων.
ΑΓΩΓΗ
ΥΓΕΙΑΣ
Ζούμε στην εποχή της αλόγιστης
κατανάλωσης, «των ασθενειών της ευημερίας»,
των φυτοφαρμάκων, των ορμονών, του «χοτ
ντογκ», της κακής διατροφής γενικώς, της
υποτίμησης της ποιότητας του νερού κλπ.
Παράλληλα, σαν άνθρωποι, είμαστε
υποχρεωμένοι να αντιμετωπίσουμε
μικροασθένειες και ατυχήματα της
καθημερινότητας. Χρειαζόμαστε λοιπόν
ενημέρωση, οδηγίες και συμπεριφορές. Όλα
αυτά , και πολλά άλλα, αποτελούν την ουσία
της καινοτομίας ΑΓΩΓΗ ΥΓΕΙΑΣ. Είναι πολύ
σημαντικό να μάθουμε στους μαθητές τι να
τρώνε, τι να πίνουν, πώς θα προφυλάξουν την
υγεία τους στους δύσκολους και πονηρούς
καιρούς που ζούμε.
ΕΝΙΣΧΥΤΙΚΗ
ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ
Η ενισχυτική διδασκαλία, που «μπήκε» τα
τελευταία χρόνια στο Δημοτικό Σχολείο,
παρότι ξεκίνησε αισιόδοξα, δεν μπόρεσε να
φτάσει εκεί που έπρεπε να φτάσει. Να
βοηθήσει δηλαδή μερικά παιδιά που
παρουσίαζαν διαφόρου είδους μαθησιακές
δυσκολίες. (Δεν μιλάμε για ειδικές
δυσκολίες και τμήματα ένταξης).
Το μέτρο
εφαρμόζεται τα δύο τελευταία χρόνια και
στη Μέση Εκπ/ση, με γενικότερη μορφή
μάλιστα. Κι εδώ δεν έχουμε καλά
αποτελέσματα αν και οργανώθηκε σωστά και
θα μπορούσε να βοηθήσει τα παιδιά που
χρειάζονται υποστήριξη και καταφεύγουν
στα ιδιωτικά φροντιστήρια πληρώνοντας ένα
σωρό λεφτά άνευ λόγου. Πολλοί λένε πως στη
μη αποτελεσμάτικότητα του μέτρου «βοήθησαν»,
άμεσα ή έμμεσα, τα ιδιωτικά φροντιστήρια
και μια μερίδα εκπ/κών που συνδέεται με τα
φροντιστήρια ή με τα περίφημα «ιδιαίτερα».
Αλλά ας έρθουμε
καλύτερα στην ενισχυτική διδασκαλία του
Δημοτικού Σχολείου γιατί στο Γυμνάσιο και
το Λύκειο η υπόθεση είναι πολύπλοκη και με
πολλές διαστάσεις, πολλές από τις οποίες
δεν τιμούν την εκπ/κή κοινότητα. Και να
διευκρινίσουμε εδώ πως ενισχυτική
διδασκαλία είναι και τα «ιδιαίτερα» και τα
ιδιωτικά φροντιστήρια.
Γιατί λοιπόν δεν
πέτυχε η ενισχυτική διδασκαλία στην
Πρωτοβάθμια Εκπ/ση; Ποιες είναι οι βασικές
αιτίες;
1. Δεν υπήρχαν
γνώσεις και εμπειρίες για το χειρισμό
του θέματος από μέρους των εκπ/κών. Δεν
υπήρχε αυτό που συνήθως λέμε «σχετική
επιμόρφωση». Και τα πράγματα αυτά στο
Δημοτικό Σχολείο χρειάζονται λεπτούς
χειρισμούς. Κυρίως παιδαγωγικούς και
ψυχοπαιδαγωγικούς.
2. Η επιλογή των
μαθητών, που είχαν πραγματικά ανάγκη
υποστήριξης, δεν ακολούθησε και δεν
ακολουθεί επιστημονικές μεθόδους. (Μετρήσεις,
ιστορικό, υγεία, κοινωνικοί παράγοντες
κλπ).
3. Η παρουσία
ενός ακόμη δασκάλου στο σχολείο ειδικά
για την ενισχυτική διδασκαλία
χρησιμοποιήθηκε και για εξυπηρέτηση
δευτερευουσών αναγκών. Αναπλήρωση
δασκάλων που βρίσκονταν σε άδεια, κάλυψη
άλλων απουσιών κλπ. Ο δάσκαλος της
ενισχυτικής διδασκαλίας
χρησιμοποιήθηκε ακόμη για την
αντιμετώπιση ενός ή δύο μαθητών με
ειδικές ανάγκες (μαθητών δηλαδή που
πρέπει να παρακολουθήσουν τμήματα
ένταξης και από ειδικούς δασκάλους). Κι
όχι μόνο αυτό. Στο ίδιο τμήμα
παρακολουθούν και μαθητές με απλές
μαθησιακές δυσκολίες!
4. Κατά την
κατανομή των μαθητών κατά μέρα και ώρα
δεν προσέχεται η ομοιομορφία των
περιπτώσεων. Έτσι βλέπουμε την τάδε ώρα
της τάδε ημέρας ο δάσκαλος να ασχολείται
με έναν αλλοδαπό μαθητή, που απλώς δεν
ξέρει ελληνικά και με έναν έλληνα μαθητή
που παρουσιάζει δυσκολίες στην ελληνική
γλώσσα.
5. Πολλοί
γονείς δεν υποστήριξαν την ενισχυτική
διδασκαλία. Μερικοί μάλιστα από αυτούς
θεωρούν ντροπή να παρακολουθούν τα
παιδιά τους τμήματα ενισχυτικής
διδασκαλίας.
6. Στο καθαρά
παιδαγωγικό και διδακτικό έργο. Τα
παιδιά που έχουν πραγματικά ανάγκη από
βοήθεια και υποστήριξη πρέπει να
αντιμετωπιστούν με χιούμορ, με
ευχάριστη συζήτηση, μέσα σε ένα
περιβάλλον άνετο και δημοκρατικό. Δεν
είναι δυνατόν να αντιμετωπιστούν με
μαθησιακή πίεση, με πολλές ασκήσεις, με
πολυλογίες και με μεγάλη ποσότητα ύλη.
Σημασία δεν έχει η ποσότητα, αλλά η
ποιότητα της ύλης και ο τρόπος που θα
αγγίξουμε (και θα δημιουργήσουμε)
μηχανισμούς μάθησης.
Η ενισχυτική
διδασκαλία είναι μια σημαντική καινοτομία
στην εκπαίδευση. Βοηθάει τα παιδιά, έχει
έντονο κοινωνικό χαρακτήρα, είναι ένας
σημαντικός φίλος της οικογενείας. Αρκεί να
αντιμετωπιστεί σωστά και να υποστηριχθεί.
Αυτό εξαρτάται από
τους εκπαιδευτικούς, τους αρμόδιους και
τους γονείς.
ΔΙΑΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΗ
ΠΑΙΔΕΙΑ
Με τη μετακίνηση πληθυσμών και τη
μετατροπή της Ελλάδας σε χώρα υποδοχής «οικονομικών
μεταναστών» (και όχι μόνον), ανθρώπων με
διαφορετική ταυτότητα, κατά την τελευταία
δεκαετία, σηματοδοτούνται κοινωνικές
εξελίξεις και, μεταξύ των άλλων, αρνητικές
συνέπειες για τις φιλοξενούμενες ομάδες
καθώς και όξυνση των προβλημάτων στην
εκπαιδευτική διαδικασία. Επομένως,
δημιουργούνται νέες απαιτήσεις για το
χαρακτήρα και το ρόλο της ελληνικής
εκπαίδευσης.
Η ανάπτυξη
ενός διαπολιτισμικού λόγου με την
αναμόρφωση - βελτίωση του αναλυτικού
προγράμματος των μαθημάτων της
Λογοτεχνίας, της Ιστορίας και της
Γεωγραφίας και ο σχεδιασμός εναλλακτικών
χρήσεων του περιεχομένου των σχολικών
εγχειριδίων, θα πρέπει να μελετηθούν
σοβαρά.
Η κατανόηση,
από τους συμμετέχοντες στην πολιτισμική
πολυμορφία, στο σχολικό και ευρύτερο
περιβάλλον, η ενίσχυση της αντίληψης «όλοι
διαφορετικοί, όλοι ίσοι», η ανάπτυξη της
ομαδικότητας, και η ανάπτυξη θετικής
αυτοαντίληψης στα παιδιά της «διαφορετικής
ομάδας», είναι σημαντικοί στόχοι της νέας
καινοτομίας.
ΝΕΕΣ
ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΕΣ
Το σχολείο του 2003 δεν είναι δυνατόν να
κλείσει τα μάτια του στη ραγδαία
τεχνολογική ανάπτυξη. Έχει υποχρέωση να τη
παρακολουθήσει, να πάρει τα θετικά της
στοιχεία και να τα χρησιμοποιήσει.
Ιδιαίτερα η Πληροφορική καλείται να
παίξει το σημαντικό της ρόλο και στο
Δημοτικό Σχολείο. Λέγοντας «πληροφορική»
εννοώ τη χρήση των Η.Υ. Φυσικά είναι και
πολλά άλλα πράγματα. Δεν θέλω να δώσω
ανώφελες προεκτάσεις στον όρο. Θα πάρω την
απλή και την ουσιαστική της πλευρά. Κι ο
πολύς ο κόσμος νομίζει πως πληροφορική
σημαίνει χρησιμοποίηση των ηλεκτρονικών
υπολογιστών. Κι επειδή μιλάμε για την
πρωτοβάθμια εκπ/ση η απλοποίηση παίρνει
αναγκαστικό χαρακτήρα.
Τα
τελευταία 4 – 5 χρόνια οι Η.Υ. μπαίνουν
δειλά δειλά και στο δημοτικό σχολείο. Η
πρώτη απόπειρα έγινε στα 28 Πιλοτικά
Ολοήμερα Σχολεία. Είχαμε μάλιστα και
θετικά αποτελέσματα παρότι δεν υπήρχε
εξειδικευμένο προσωπικό για το
αντικείμενο αυτό. Στη συνέχεια εισάγεται
και στα Ολοήμερα Διευρυμένου Ωραρίου. Η
εισαγωγή εδώ έγινε πρόσφατα (2002-3) και σε
μικρό βαθμό. Δεν μπορούν να εξαχθούν
επομένως συμπεράσματα προς το παρόν.
Ωστόσο Η.Υ μπήκαν και σε πολλά άλλα σχολεία
κυρίως για τους εκπ/κούς. Πολλοί απ΄ αυτούς
το χρησιμοποίησαν σαν εποπτικό μέσο ή σαν
εργαλείο παραγωγής βοηθητικού για τη
διδασκαλία υλικού (διαφάνειες,
παρουσιάσεις, Ίντερνετ κλπ).
Συστηματική
διδασκαλία Πληροφορικής στο δημοτικό
σχολείο δεν μπορεί να γίνει προς το παρόν
γιατί υπάρχουν νομικά προβλήματα, πολλές
αντιρρήσεις από σοβαρούς επιστήμονες.
ΣΑΝ
ΕΠΙΛΟΓΟΣ
Οι καινοτομίες
αυτές πρέπει να προσεχτούν ιδιαίτερα. Κι
αυτό γιατί πρόκειται για σοβαρές
επιστημονικές προσπάθειες που έχουν σαν
στόχο την αναβάθμιση της εκπαίδευσης και
του εκπ/κού έργου.
Οι «καινοτόμες
δράσεις», όπως αλλιώς λέγονται οι
καινοτομίες αυτές, μας δίνουν πολύτιμες
γνώσεις για την εξέλιξη της Παιδαγωγικής
επιστήμης και μας φέρνουν σε επαφή με νέες
μεθόδους διδασκαλίας, νέες προσεγγίσεις
με τη διδακτική πράξη, με νέες προοπτικές
γενικότερα για το ρόλο του σχολείου και
του εκπ/κού.
Είναι αλήθεια πως
έχουμε κλείσει τις πόρτες και τα παράθυρα
του σχολείου προς την πραγματικότητα της
ζωής. Δεν βλέπουμε την ιδιαίτερη πατρίδα
μας, τον τόπο μας, το νομό μας, τα κοντινά
μας προβλήματα, την τοπική μας ιστορία, την
παράδοση, την τέχνη. Δεν βλέπουμε την
εξέλιξη της τεχνολογίας που θέλει να μπει
στο σχολείο μας με όλους, βεβαίως, τους
παιδαγωγικούς κανόνες, αλλά βρίσκει τις
πόρτες κλειστές. Αρκεστήκαμε στα
σκονισμένα εποπτικά μέσα διδασκαλίας της
αποθήκης, στα ξεπερασμένα σχολικά
εγχειρίδια, στον δογματισμό άγονων
γνώσεων, στην απομόνωση της γνώσης και
πολλά άλλα, μη βλέποντας την πραγματική
ζωή που τρέχει φορτωμένη με τρομακτικές
επιστημονικές, κοινωνικές και οικονομικές
εξελίξεις, με μεγάλα περιβαλλοντικά
προβλήματα, με την παγκοσμιοποίηση, με τη
θλιβερή παρεκτροπή των Μ.Μ.Ε, με την
απομόνωση του ανθρώπου στη σιωπή της
πολυκοσμίας, με την υποβάθμιση της
διατροφής, τον άχρηστο καταναλωτισμό, με
το μεγάλο πρόβλημα των οικονομικών και μη
μεταναστών, τη διαπολιτισμική προσέγγιση
κλπ.
ΕΙΣΗΓΗΣΗ ΤΟΥ ΚΩΣΤΑ ΑΡΒΑΝΙΤΗ, Δ/ΝΤΗ
Α/ΘΜΙΑΣ ΕΚΠ/ΣΗΣ ΠΙΕΡΙΑΣ
"ΟΛΟΗΜΕΡΟ
ΣΧΟΛΕΙΟ
ΤΟ ΟΛΟΗΜΕΡΟ ΣΧΟΛΕΙΟ
Αγαπητοί
συνάδελφοι!
Θα αναφερθούμε σήμερα στο
νέο θεσμό πια της δημόσιας εκπ/σης το
Ολοήμερο σχολείο.
Γιατί
λοιπόν πάμε στο Ολοήμερο σχολείο, ποιοι οι
στόχοι του και πως εξελίχτηκε η όλη
υπόθεση ως τώρα;
Παρότι αρκετά πράγματα
είναι γνωστά, επιτρέψτε μου να κάνουμε
μαζί κάποιες σημαντικές διαπιστώσεις:
1. Εδώ και αρκετά
χρόνια παρατηρούμε πολλές
αλλαγές σε Εθνικό,
ΕυρωπαΪκό και Παγκόσμιο επίπεδο
Αλλαγές στην οικονομία,
στις μεταφορές, στην επικοινωνία, στην
εργασία, παρατηρούμε επίσης μια έκρηξη
στον τομέα των γνώσεων και πληροφοριών.
Τα πάντα γύρω μας
αλλάζουν.
2. Μια δεύτερη
διαπίστωση έχει να κάνει με το θεσμό της οικογένειας
και τη λειτουργία της.
I. Περάσαμε
στην πυρηνική οικογένεια,
II. Εργάζονται
και οι δύο σύζυγοι,
III. Έχουμε
έλλειψη υποστήριξης από παππούδες,
γιαγιάδες κ.λ.π. (εκπομπή στην τ.ν.).
3. Μια
τρίτη διαπίστωση των τελευταίων ετών
είναι η εξάντληση
των δυνατοτήτων
παροχής σύγχρονης εκπ/σης
των
ολιγοθεσίων
σχολείων. Και το σημαντικό σ’ αυτήν την
περί-
πτωση δεν είναι ο
μικρός αριθμός μαθητών μόνο ή ο μικρός
αριθμός δ/λων,
αλλά το γεγονός ότι τα παιδιά αυτά ζουν
κατά κανόνα σε μη μορφωσιογόνο
περιβάλλον, περιβάλλον αποστερημένο από
πλούσια πολιτιστικά ερεθίσματα.
4. Κι
ένα τέταρτο δεδομένο, μια τέταρτη
διαπίστωση είναι η
έκρηξη των γνώσεων
και πληροφοριών που ήρθε , μέσα από την
ανάπτυξη των νέων τεχνολογιών και τη
δημιουργία της κοινωνίας της πληροφορίας.
Υπάρχει λοιπόν
ανάγκη για εισαγωγή στο σχολείο νέων
αντικειμένων: πληροφορικής, εμβάθυνση
στις ξένες γλώσσες, καλλιτεχνικών
μαθημάτων, θεατρικής αγωγής κ.λ.π. που
απαιτούν επιπλέον διδακτικό χρόνο!
Πού όμως θα
βρεθεί αυτός στο υπάρχον αναλυτικό
πρόγραμμα του σχολείου; Όλα
αυτά οδήγησαν την πολιτεία στη θέσπιση
ενός νέου τύπου
σχολείου. Αυτό
που εδώ και 4-5 χρόνια καλούμε Ολοήμερο
σχολείο και του οποίου η αποδοχή από
μεγάλο μέρος γονέων υπήρξε θάλεγα
ενθουσιώδης.
Απαιτούνται
αλλαγές στην εκπ/ση!
Θέλουμε
μια εκπαίδευση για έναν πολίτη που θα
λειτουργεί σε τρία επίπεδα.
1 Το Εθνικό:
Θέλουμε
έναν πολίτη με βαθιά ριζωμένη την εθνική
και πολιτιστική μας ταυτότητα, που θα
βοηθήσει την αναγνώριση κι αποδοχή της
διαφορετικότητας και ταυτόχρονα την
ανάγκη για ειρηνική συνύπαρξη και
διάλογο.
2.Το
Ευρωπαϊκό: Έναν
πολίτη έτοιμο να ενταχθεί έτσι στην
Ευρωπαϊκή Ένωση και την παγκόσμια
κοινωνία χωρίς ν` απειλείται από τον
αφανισμό και την αλλοτρίωση, την
ισοπέδωση των ανθρώπινων αξιών και των
εθνικών ταυτοτήτων.
3.Το Παγκόσμιο.
Όλα αυτά -αγαπητοί
συνάδελφοι- σηματοδοτούν, όπως πολύ καλά
γνωρίζετε, μια διαφορετική παιδεία απ`
αυτήν που γνωρίσαμε τις περασμένες
δεκαετίες.
Ένα διαφορετικό
σχολείο απ` αυτό που βιώσαμε σαν μαθητές
αλλά και προωθήσαμε ως εκπ/κοί τα
τελευταία 20-30 χρόνια.
Χρειαζόμαστε ένα
σχολείο που δε θα περιορίζεται στη
μετάδοση των γνώσεων μόνο, αλλά θα
προσφέρει ικανά ποσότητα και ποιότητα
ανθρωπιστικής παιδείας, αποβλέποντας
ταυτόχρονα στην ανάπτυξη της κριτικής
σκέψης και της δημιουργικής συμμετοχής
των μαθητών μας –αυριανών πολιτών- στα
κοινωνικά δρώμενα.
Στις νέες
συνθήκες που διαμορφώθηκαν επιβάλλεται
έτσι αναθεώρηση του ρόλου του σχολείου το
οποίο πρέπει πλέον να συμπεριλαμβάνει στα
προγράμματά του την παιδαγωγική ευθύνη
των μαθητών τις ώρες, που απουσιάζουν από
το σπίτι οι γονείς.
Οφείλει να
διαμορφώσει ένα περιβάλλον μορφωσιογόνο,
χωρίς να τυποποιεί τη συμπεριφορά τους και
να τιθασεύει τον αυθορμητισμό
του παιδιού.
Ν` αποφεύγει
δηλαδή τη σχολειοποίηση του ελεύθερου
χρόνου των μαθητών.
1.ΣΚΟΠΟΘΕΣΙΑ
Οι σκοποί του
Ολοήμερου Δημοτικού Σχολείου γίνονται
ορατοί από όσα εκτέθηκαν παραπάνω και
επιμερίζονται στους παρακάτω
παιδαγωγικούς και κοινωνικούς σκοπούς και
στόχους.
Α΄ Παιδαγωγικοί:
εμπλουτισμός
του αναλυτικού
προγράμματος με τη διδασκαλία
επιπρόσθετων γνωστικών αντικειμένων και
δραστηριοτήτων και με την εισροή
στοιχείων του λαϊκού πολιτισμού, που
παραγκωνίζονται κατά κανόνα από τη λόγια
αντίληψη περί σχολείου (π.χ.
καλαθοπλεκτική).
επαναπροσδιορισμός
της διδακτικής πράξης με
ανανέωση των μεθόδων διδασκαλίας, που από
μετωπικές καταβάλλεται προσπάθεια να
γίνουν κυρίως συνεργατικές-διερευνητικές,
π.χ. μέθοδος Project,
καλύτερη
συνεργασία δασκάλου-μαθητών,
διεπιστημονική
προσέγγιση των γνωστικών αντικειμένων,
ολοκλήρωση
της μαθησιακής διαδικασίας και της
σχολικής προετοιμασίας στα πλαίσια του
σχολείου
Β΄ Κοινωνικοί:
περιορισμός
της παραπαιδείας και
οικονομική ανακούφιση ιδιαίτερα των
χαμηλότερων στρωμάτων,
περιορισμός
της εκπαιδευτικής ανισότητας
με προσφορά νέων γνωστικών αντικειμένων
και περισσότερη ενίσχυση των αδύνατων
μαθητών, (εδώ μπαίνουν και τα Ολοήμερα
σχολεία)
κάλυψη
των αναγκών των εργαζομένων γονέων,
υπεύθυνη
και εποικοδομητική επίβλεψη των μαθητών,
ανάπτυξη
ουσιαστικής διαπροσωπικής επικοινωνίας
μεταξύ των
μαθητών και αποδοχή
της ετερότητας,
μέσα από
τη βαθύτερη γνωριμία της κουλτούρας του
άλλου,
καταπολέμηση
των ανισοτήτων και του κοινωνικού
αποκλεισμού,
περιορισμός
της παιδικής παραβατικότητας,
ενεργοποίηση
των γονέων και της τοπικής αυτοδιοίκησης,
ώστε το σχολείο να τεθεί στο επίκεντρο της
ζωής των τοπικών κοινωνιών.
Ακολούθησε μια ανάλυση
για τους τύπους των Ολοήμερων Σχολείων και
πρακτικές συμβουλές για την υλοποίηση των
προγραμμάτων τους.
Κων/νος Αρβανίτης
Η
ΔΙΑΘΕΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΣΤΟ ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ
(Εισήγηση
του κ. Τζήκα Δημητρίου, Προϊσταμένου του 2ου
Γρ. Π.Ε. Πιερίας, στο σεμινάριο που έγινε
στις 8 Σεπτεμβρίου 2003 στο 3ο Δημ.
Σχολείο Κατερίνης, και το οποίο οργάνωσε ο
Σχ. Σύμβουλος της 1ης Εκπαιδευτικής
Περιφέρειας Π.Ε. του Νομού, κ. Καραϊσκος
Νικόλαος).
Αγαπητοί
συνάδελφοι, όλοι γνωρίζουμε ότι η
εκπαιδευτική διαδικασία, δηλ. η όλη
συγκρότηση και οργάνωση της σχολικής ζωής,
αλλά και η διδακτική μεθοδολογία, δηλ. η
οργάνωση και διαχείριση της τάξης, των
γνωστικών αντικειμένων και των ίδιων των
μαθητών, εμπεριέχουν μια ενεργητική και
μεταβαλλόμενη δυναμική που
προσδιορίζεται από τις μεταβολές και
εξελίξεις που συμβαίνουν γύρω μας ή και
ευρύτερα.
Το σχολείο,
και μέσα σ’ αυτό ο εκπαιδευτικός, οφείλει
να παρακολουθεί τις εξελίξεις και να
προσαρμόζει τη λειτουργία του στα
σύγχρονα δεδομένα των επιστημών της
αγωγής και της μάθησης.
Το
Παιδαγωγικό Ινστιτούτο, που παρακολουθεί
τις εξελίξεις στο ερευνητικό και
επιστημονικό πεδίο, αλλά και σε κοινωνικό
επίπεδο, στην Ελλάδα, την Ευρωπαϊκή Ένωση
και σε άλλες χώρες, εισήγαγε τα τελευταία
χρόνια σταδιακά και συστηματικά , με
βήματα που συνεχώς επεκτείνονται, το Δ.Ε.Π.Π.Σ.
σε όλες τις βαθμίδες της βασικής
Εκπαίδευσης (Νηπιαγωγεία – Δημ. Σχολεία –
Γυμνάσια).
Η
αναγκαιότητα αυτής της καινοτομίας
προήλθε από τη διαπίστωση ότι ο
παραδοσιακός ρόλος του σχολείου (ο άλλοτε
βασικός και αδιαμφισβήτητος κοινωνικός
θεσμός) συνεχώς αποδυναμώνεται.
Αποδυναμώνεται
ο ρόλος του σχολείου γιατί οι συνθήκες
διαμόρφωσης των γνωστικών δεδομένων
έγιναν πολύτροπες και πολυποίκιλες και
γιατί η σημερινή κοινωνική πραγματικότητα
διαμορφώνει ένα νέο πλαίσιο μορφωτικών
και κοινωνικών αναγκών για τον κάθε
άνθρωπο.
Αναφέρομαι
στις ποικίλες κοινωνικές, πολιτικές και
οικονομικές μεταβολές, στη ραγδαία
επιστημονική και τεχνολογική ανάπτυξη,
στην συνεχή αύξηση της γνώσης και της
πληροφορίας, στα φαινόμενα διεθνοποίησης
του πολιτισμού, παγκοσμιοποίησης της
οικονομίας, καταστροφής του περιβάλλοντος,
και τα άλλα γνωστά δεδομένα που συνιστούν
τη σημερινή πραγματικότητα.
Το Δ.Ε.Π.Π.Σ.
στηρίζεται στις βασικές αρχές και τους
θεμελιώδεις στόχους της αγωγής, με τους
οποίους τίθεται το γενικό πλαίσιο και
ορίζονται οι κατευθυντήριοι άξονες του
περιεχομένου των σπουδών και της
εκπαιδευτικής διαδικασίας στην
Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση.
Δηλαδή, στο
άρθρο 16, παρ. 2 του Συντάγματος, «Η παιδεία
αποτελεί βασική αποστολή του Κράτους και
έχει ως σκοπό την ηθική, πνευματική,
επαγγελματική και φυσική αγωγή των
Ελλήνων, την ανάπτυξη της εθνικής και
θρησκευτικής συνείδησης και τη διάπλασή
τους σε ελεύθερους και υπεύθυνους πολίτες».
Στηρίζεται,
ακόμη, στο άρθρο 1, παρ. 1 του Ν. 1566/85, «σκοπός
της Π.Ε. είναι να συμβάλλει στην ολόπλευρη,
αρμονική και ισόρροπη ανάπτυξη των
διανοητικών και ψυχοσωματικών δυνάμεων
των μαθητών, ώστε ανεξάρτητα από φύλο και
καταγωγή, να έχουν τη δυνατότητα να
εξελιχθούν σε ολοκληρωμένες
προσωπικότητες και να ζήσουν δημιουργικά».
Ενσωματώνει,
όμως, το Δ.Ε.Π.Π.Σ. και ορισμένες άλλες αρχές
και αξίες, συγγενείς προς τη σχολική εκπ/ση,
που αναδεικνύονται τελευταία, όπως
- Το
δικαίωμα στη πληροφόρηση και το
δικαίωμα συμμετοχής στην κοινωνία της
πληροφορίας (άρ. 54 του Συντάγματος)
- Την
ανάγκη προστασίας της τέχνης και των
πολιτισμικών αγαθών (άρθρο 16 του
Συντάγματος)
- Την
αντιμετώπιση των διαπολιτισμικών
ζητημάτων που αντιμετωπίζει η σημερινή
ελληνική κοινωνία (πολυπολιτισμικότητα)
– (Ν. 2113/96)
- Το
σύγχρονο πλαίσιο που προσδιορίζει τις
ανάγκες και τις παιδαγωγικές αντιλήψεις
για την εκπ/ση των Α.Μ.Ε.Α. (Ν. 2817/00) και,
φυσικά, το Δ.Ε.Π.Π.Σ. λαμβάνει υπόψιν και
τις σχετικές με την εκπ/ση διατάξεις των
συλλογικών οργάνων της Ε.Ε. που
προσδιορίζουν την Ευρωπαϊκή Διάσταση
της Εκπ/σης, και άλλων διεθνών μη
κυβερνητικών οργανισμών που
αναφέρονται στα δικαιώματα των παιδιών.
Με όλα αυτά
ως βάση, καθίσταται πλέον επιτακτική η
ανάγκη να ενισχυθούν οι μαθησιακές και
κοινωνικοποιητικές λειτουργίες του
Σχολείου, ώστε να διαμορφωθεί ένα ισχυρό
σχολικό και παιδαγωγικό περιβάλλον. Ένα
σχολικό περιβάλλον μέσα στο οποίο:
Εξασφαλίζονται
συνθήκες που επιτρέπουν στο μαθητή να
αναπτύξει προσωπικότητα με ισχυρή
αυτοαντίληψη, συναισθηματική σταθερότητα,
κριτική και διαλεκτική ικανότητα, καθώς
και θετική διάθεση για συνεργασία και
αυτενέργεια, μια προσωπικότητα υπεύθυνη,
δημοκρατική, ελεύθερη, με κοινωνικές και
ανθρωπιστικές αρχές, χωρίς θρησκευτικές
και πολιτισμικές προκαταλήψεις.
Δημιουργούνται
συνθήκες που παρέχουν σε κάθε μαθητή –
άτομο τη δυνατότητα της δια βίου ανανέωσης
των γνώσεων και δεξιοτήτων.
Καλλιεργείται
η ικανότητα κάθε ατόμου για κριτική
προσέγγιση των νέων τεχνολογιών, της
πληροφορίας και επικοινωνίας.
Διατηρείται
η κοινωνική συνοχή, μέσα από την παροχή
ίσων ευκαιριών, και την καλλιέργεια κοινών
στάσεων και αξιών.
Καλλιεργείται
η συνείδηση του Ευρωπαίου Πολίτη, με την
ταυτόχρονη διατήρηση της εθνικής μας
ταυτότητας και της πολιτισμικής μας
αυτογνωσίας.
Αναπτύσσεται,
τέλος, το πνεύμα της συνεργασίας, της
συλλογικότητας και της αλληλεγγύης.
Μέσα σ’ ένα
τέτοιο σχολικό περιβάλλον ο μαθητής
καθίσταται ικανός να αντιμετωπίζει με
επιτυχία προβλήματα και επιπλέον να
διαμορφώνει άποψη και να λειτουργεί ως
υπεύθυνος και ενεργός πολίτης, μέσα σ’ ένα
διαρκώς μεταβαλλόμενο και απαιτητικό
κοινωνικό περιβάλλον.
Με το Δ.Ε.Π.Π.Σ.
γίνονται περισσότερο λειτουργικές και
εφαρμόσιμες οι γενικές αρχές της εκπ/σης,
όπως:
- Η
παροχή της γενικής παιδείας, μιας
παιδείας που διασφαλίζει ισορροπία
μεταξύ των ανθρωπιστικών/ κοινωνικών
και των θετικών/ τεχνολογικών
κατευθύνσεων και διαμορφώνει τον
επιδιωκόμενο στόχο δηλαδή την αρμονική,
φυσική, πνευματική, ηθική και
συναισθηματική συγκρότηση του μαθητή.
- Μιας
εκπ/σης που καλλιεργεί τις δεξιότητες
του μαθητή και αναδεικνύει τα
ενδιαφέροντά του.
- Ο
μαθητής θα πρέπει να μάθει στο σχολείο
και το πώς να μαθαίνει, ώστε να
προσεγγίζει ενεργητικά και δημιουργικά
την παρεχόμενη γνώση, αλλά κυρίως να
μάθει πώς να πράττει και να ενεργεί, ώστε
να μπορεί να εφαρμόσει στην καθημερινή
του ζωή και στην κοινωνική του
δραστηριότητα και ενασχόληση, τις
γνώσεις και δεξιότητες που αποκτά στο
σχολείο.
-
Εξασφαλίζονται ίσες ευκαιρίες και
δυνατότητες μάθησης για όλους τους
μαθητές.
Ιδιαίτερα
γι’ αυτούς που ανήκουν στις γνωστές
μαθητικές μειονότητες, δηλαδή αλλοδαποί,
παλινοστούντες, πρόσφυγες,
τσιγγανόπουλα, αλλά και οι μαθητές με
ειδικές εκπ/κές ανάγκες ή αναπηρίες,
ώστε να προστατεύονται μελλοντικά από
τον κοινωνικό αποκλεισμό, την ανεργία
και την περιθωριοποίηση.
Η
εξασφάλιση ίσων ευκαιριών στη μάθηση
δεν πρέπει ασφαλώς να ερμηνεύεται ως
σύνολο ομοιόμορφων εκπ/κών παροχών που
οδηγούν σε ομοιόμορφες διαδικασίες και
συμπεριφορές.
- Το
νέο πρόγραμμα ενισχύει την πολιτισμική
και γλωσσική ταυτότητα των μαθητών στο
πλαίσιο της πολυπολιτισμικής κοινωνίας
που έχει διαμορφωθεί.
Για την
ομαλή κοινωνική ένταξη κάθε ατόμου
απαιτείται η ανάπτυξη της δυνατότητας «επικοινωνίας»
με το περιβάλλον, τόσο μέσα από τη γνώση
της μητρικής του γλώσσας αλλά και άλλων
γλωσσών, όσο και μέσα από την ενημέρωσή
του για την ιστορία και την πολιτισμική
παράδοση τη δική του, αλλά και των άλλων
εθνικών θρησκευτικών και πολιτισμικών
ομάδων.
-
Προβάλλεται η αναγκαιότητα προστασίας
του φυσικού περιβάλλοντος και η
ευαισθητοποίηση των μαθητών για
υιοθέτηση ανάλογων προτύπων
συμπεριφοράς.
Για τη
διατήρηση της βιωσιμότητας του πλανήτη
μας, και τη βελτίωση των συνθηκών του
περιβάλλοντος, οι κοινωνικές ανάγκες
επιβάλλουν τη διαμόρφωση στάσεων και
συμπεριφορών που δε θέτουν σε κίνδυνο
την εξάντληση των φυσικών πόρων, οι
οποίοι προορίζονται και για την κάλυψη
των αναγκών των επόμενων γενεών. Για να
επιτευχθεί αυτός ο σκοπός απαιτείται
κατάλληλη παιδεία, την οποία κυρίως το
σχολείο μπορεί να εξασφαλίσει για όλους
τους μαθητές–αυριανούς πολίτες,
ευαισθητοποιώντας τους στο θέμα της
σωστής διαχείρισης των φυσικών πόρων.
-Η
αξιοποίηση των νέων τεχνολογιών της
πληροφόρησης και επικοινωνίας
αποτελούν πολύτιμα εργαλεία για την
απόκτηση της γνώσης, την προαγωγή της
εξατομικευμένης εκπ/σης και την
εξασφάλιση της δια βίου μάθησης.
Για την
επιτυχία αυτού του σκοπού δεν αρκεί μόνο
ο εξοπλισμός των σχολείων με την
απαραίτητη τεχνολογική υποδομή, αλλά
κυρίως η εφαρμογή νέας παιδαγωγικής
στρατηγικής και η ανάπτυξη κατάλληλων
προγραμμάτων πληροφόρησης για την
υποστήριξη όλων των γνωστικών
αντικειμένων.
- Σ’
ένα συνεχώς μεταβαλλόμενο περιβάλλον,
γνώσεις, δεξιότητες και συμπεριφορές
που σχετίζονται με τη φυσική και ψυχική
υγεία του μαθητή πρέπει να αποτελούν
βασικό συστατικό στοιχείο της παιδείας,
ώστε αργότερα ως ενήλικας να είναι
υπεύθυνος για την ποιότητα της δικής του
ζωής όσο και του κοινωνικού συνόλου μέσα
στο οποίο θα ενταχθεί.
Στο πλαίσιο
της διαθεματικής προσέγγισης, είναι
δυνατή η υιοθέτηση διαφορετικών, αλλά
παράλληλων και συμπληρωματικών μεταξύ
τους σχεδιασμών οργάνωσης των μορφωτικών
αγαθών. Στο Δ.Ε.Π.Π.Σ. διατηρούνται τα
διακριτά μαθήματα, αλλά ταυτόχρονα
προωθούνται ποικίλοι τρόποι συσχέτισης
της γνώσης με δυο άξονες διαθεματικότητας,
τον κατακόρυφο και τον οριζόντιο, όπως
εξάλλου υποδηλώνει και η ονομασία του
προγράμματος ως Διαθεματικού (οριζόντιος)
Ενιαίου (κατακόρυφος).
Το μοντέλο
που κυριαρχεί σήμερα στο εκπ/κό μας
σύστημα βασίζεται κυρίως στην αυτοτελή
διδασκαλία των διαφόρων γνωστικών
αντικειμένων. Με αυτόν τον τρόπο, όμως, δεν
είναι δυνατόν να εξασφαλιστεί η
απαιτούμενη εσωτερική συνοχή και ενιαία
οριζόντια ανάπτυξη των περιεχομένων.
Οριζόντια ανάπτυξη και διασύνδεση
σημαίνει κατάλληλη οργάνωση της διδακτέας
ύλης κάθε γνωστικού αντικειμένου, για να
εξασφαλίζεται η επεξεργασία θεμάτων από
πολλές πλευρές – οπτικές γωνίες, ώστε αυτά
να φωτίζονται πολυπρισματικά, για να
αναδεικνύεται η γνώση και η σχέση της με τη
σημερινή πραγματικότητα.
Η
διαθεματική προσέγγιση υποστηρίζεται από
μεθόδους ενεργητικής απόκτησης της γνώσης,
μεθόδους βιωματικές ή συμμετοχικές, όπως
αποκαλούνται.
Ιδιαίτερα
στην Πρωτοβάθμια Εκπ/ση, όπου ο μαθητής
αντιλαμβάνεται τον κόσμο γύρω του
περισσότερο με τις αισθήσεις και με βάση
τη συγκεκριμένη σκέψη, κυρίαρχος στόχος
είναι η οικοδόμηση βασικών εννοιών και
αρχών, καθώς και η ανάπτυξη θετικών
στάσεων απέναντι στη δια βίου μάθηση και
έρευνα, στη συνεργασία και την
υπευθυνότητα.
Το Δ.Ε.Ε.Π.Σ.
επιτρέπει τη συγκρότηση ενιαίων
ανεξάρτητων διαθεματικών διδακτικών
αντικειμένων/μαθημάτων (π.χ. στη Μελέτη
Περιβάλλοντος, Κοινωνική και Πολιτική
Αγωγή, Ερευνώ το Φυσικό Κόσμο, Ιστορία,
Γλώσσα κ.λ.π.), με κατάλληλη οργάνωση της
διδακτέας ύλης που επιλέγεται από τα
παραπάνω επιστημονικά πεδία, με τρόπο ώστε
για κάθε θέμα που εξετάζεται να
αναδεικνύονται τα σημεία τομής των
διαφορετικών επιστημών, αλλά και η
διασύνδεσή τους με τη καθημερινή ζωή και
πραγματικότητα.
Ειδικότερα,
για τα σχολεία που εντάχθηκαν στο
πρόγραμμα της Ευέλικτης Ζώνης προβλέπεται
η διάθεση τεσσάρων (4) διδακτικών ωρών για
τις μικρές τάξεις, τριών (3) για την Τρίτη
και την Τετάρτη, και δύο (2) για την Πέμπτη
και Έκτη τάξη, κατά τις οποίες θα
πραγματοποιούνται διαθεματικές
δραστηριότητες και σχέδια εργασίας.
Οι εργασίες
αυτές στοχεύουν στην ποιοτική αναβάθμιση
του προσφερόμενου έργου, προάγουν τη
συλλογική προσπάθεια και την ανάπτυξη της
κριτικής σκέψης, δραστηριοποιούν τους
μαθητές και, παράλληλα, επιτρέπουν στην
εκπαιδευτικό να ενεργεί πρωτουβουλιακά
και με ευελιξία, για να εκσυγχρονίζει και
να επικαιροποιεί το περιεχόμενο και τη
μεθοδολογία της διδασκαλίας του.
Η Ε.Ζ.
μπορεί να λειτουργήσει και ως «φίλτρο»,
από το οποίο θα περνούν τα διάφορα
καινοτόμα εκπ/κά προγράμματα, για να
αποκτούν, ανάλογα με την επιτυχία της
πιλοτικής εφαρμογής, συστατικό στοιχείο
της σχολικής ζωής.
Η Ε.Ζ.
συμβάλλει στη συνεχή ανανέωση, προσαρμογή
και στην εμπλουτισμό της διδακτικής
πράξης με επίκαιρα, σύγχρονα και
αποτελεσματικά παιδαγωγικά βήματα.
Στο πλαίσιο
της εφαρμογής της Ε.Ζ., το σχολικό ωράριο
κατανέμεται σε τρεις (3) διδακτικές
περιόδους, με έναρξη μαθημάτων στις 08:00,
λήξη στις 13:30, και ύπαρξη δύο διαλειμμάτων,
25΄το καθένα.
Μπορεί να
ενταχθεί κατά την κρίση του Συλλόγου των
Διδασκόντων στη δεύτερη ή τρίτη διδακτική
περίοδο, κατά προτίμηση ανά δίωρο (όπου
είναι εφικτό).
Για
παιδαγωγικούς και λειτουργικούς λόγους,
την ευθύνη της Ε.Ζ. αναλαμβάνει ο δάσκαλος
της τάξης, ο οποίος προγραμματίζει ανά
τρίμηνο, σε συνεργασία με το Σύλλογο
Διδασκόντων, τις δραστηριότητες που θα
αναπτύξει, και τις υποβάλλει για έγκριση
στον αρμόδιο Σχολικό Σύμβουλο.
Στο τέλος
κάθε τριμήνου, και μετά από ανατροφοδιτική
ανασκόπηση, επαναπροσδιορίζονται οι αρχές
τα περιεχόμενα και οι σκοποί που τέθηκαν
στην αρχικό προγραμματισμό.
Ενδεικτικές
θεματικές περιοχές για το Δημοτικό
σχολείο:
|
Θέματα
Αγωγής Υγείας |
|
Αθλοπαιδιές |
|
Θέματα
Κυκλοφοριακής Αγωγής |
|
Θέματα
Αγωγής του καταναλωτή |
|
Θέματα
Περιβάλλοντος (κοινωνικού και φυσικού)
– Γνωριμία με το τοπικό περιβάλλον |
|
Τεχνολογία |
|
Παιχνίδια
με την αριθμητική |
|
Χρήση
των ΜΜΕ |
|
Διαχείριση
της πληροφορίας |
|
Πολιτισμός
– Διαπολιτισμική επικοινωνία και
αλληλεπίδραση |
|
Δραστηριότητες
με τη χρήση του Ευρώ |
|
Θέματα
Ολυμπιακής Παιδείας |
|
Ισότητα
των δύο φύλων – Άλλα σύγχρονα θέματα –
Θεματικές ενότητες από το Πολυθεματικό
Βιβλίο |
|
Εικαστικά
– Συλλογική δραστηριότητα και έκφραση |
|
Λογοτεχνία |
|
Συμμετοχή
και Παρέμβαση σε σχολικά και
εξωσχολικά δρώμενα – Εκδηλώσεις |
|
Οι
φυσικές επιστήμες στην καθημερινή ζωή |
|
Ώρα
βιβλιοθήκης για ελεύθερη ανάγνωση (φιλαναγνωσία) |
|
Δραστηριότητες
ομίλων ενδιαφερόντων και μαθητικών
συνεταιρισμών |
Η
καινοτομία της ευέλικτης Ζώνης
υποστηρίζεται και από το Πολυθεματικό
βιβλίο – φάκελο, το οποίο περιέχει κείμενα
που έχουν συγγραφεί από προσωπικότητες
της ελληνικής κοινωνίας.
Τα θέματα
του εν λόγω βιβλίου μπορούν αν
χρησιμοποιηθούν για επεξεργασία και
συζήτηση με τους μαθητές της ΣΤ΄ τάξης
Δημοτικού, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι ο
εκπαιδευτικός δεν μπορεί να
χρησιμοποιήσει τα εν λόγω κείμενα και σε
άλλες μικρότερες τάξεις.
Η Ευέλικτη
ζώνη, επίσης, υποστηρίζεται από οδηγίες
προς τους εκπαιδευτικούς του Δημοτικού
Σχολείου, με κεντρικό θέμα τα σχέδια
εργασίας, στις οποίες υπάρχουν
παραδείγματα που αναφέρονται στο
Πολυθεματικό βιβλίο του Δημοτικού και στο
διαθεματικό υλικό που έχει ήδη σταλεί στα
σχολεία.
Είναι
αυτονόητο ότι ο εκπαιδευτικός μπορεί κατά
την κρίση του να χρησιμοποιήσει και άλλο
κατάλληλο εκπαιδευτικό υλικό για τα
σχέδια εργασίας. Και τούτο, γιατί ο σκοπός
της Ευέλικτης Ζώνης, που είναι να «ενιαιοποιήσει»
τη σχολική γνώση με τα ενδιαφέροντα των
μαθητών και με τις καταστάσεις ζωής,
οδηγεί σε μιαν «ανοιχτή» θεματική.
Όσον αφορά
το χρόνο που εξασφαλίζεται από τον
καθιερωθέντα εξορθολογισμό της διδακτέας
ύλης, θα πρέπει να αξιοποιηθεί από τους
εκπαιδευτικούς με δημιουργικές
δραστηριότητες, βαθύτερη επικοινωνία και
διάλογο με τους μαθητές, σε ένα άνετο
μαθησιακό περιβάλλον, ώστε να
αξιοποιείται καλύτερα η αφομοίωση της
γνώσης.
Η
αποδέσμευση της διδασκαλίας στην Ευέλικτη
Ζώνη από «παραδοσιακές» διαδικασίες
αξιολόγησης δυνητικά-και με την ανάλογη
προετοιμασία- βελτιώνει τη διδακτική
πράξη και ανακουφίζει τους μαθητές, οι
οποίοι δεν πρέπει να εξετάζονται, αλλά
αντίθετα να ενθαρρύνονται να συμμετέχουν
στις δραστηριότητες αυτές.
Απώτερος
στόχος της Ευέλικτης Ζώνης είναι η
παιδαγωγική και διδακτική αυτονόμηση των
εκπαιδευτικών υπέρ της δραστηριοποίησης
των μαθητών, η προαγωγή της συλλογικής
προσπάθειας και η μείωση του
γνωσιοκεντρικού χαρακτήρα του σημερινού
σχολείου.
ΟΙ
Η/Υ ΣΑΝ ΕΠΟΠΤΙΚΑ ΜΕΣΑ &
ΣΑΝ ΕΡΓΑΛΕΙΑ
ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΒΟΗΘΗΤΙΚΩΝ ΜΕΣΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ
ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ
Εισήγηση
του Αλ. Παπαργυρίου
Εκπ/κου Φυσικής Αγωγής
& Υπευθύνου Πληροφορικής στο 9ο Δημ. Σχολ.
Κατερίνης
ΠΙΛΟΤΙΚΟ
ΟΛΟΗΜΕΡΟ
Ο Η/Υ είναι ένα εργαλείο ικανό να
βοηθήσει τον δάσκαλο στην εκπ/κή
διαδικασία σε πάρα πολλά αν όχι σ’ όλα τα
μαθήματα του Αναλυτικού Προγράμματος. Για
τον λόγό αυτό η γνώση της χρήσης του Η/Υ
γίνεται κατά γενική ομολογία αναγκαία και
απαραίτητη για όλους τους εκπ/κούς.
Το ζήτημα της αξιοποίησης του Η/Υ στο χώρο
μας δηλ. στο σχολικό περιβάλλον έχει
επιστημονικές και πρακτικές διαστάσεις
και απαιτεί
ανεξάρτητη αντιμετώπιση. Kρίσιμοι
παράγοντες για να ενσωματωθεί ο Η/Υ στη
σχολική ζωή (ιδίως στην εννιάχρονη
υποχρεωτική εκπαίδευση) είναι να υπάρξουν κοινωνικά
προσαρμοσμένοι ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟΙ
ΣΤΟΧΟΙ. Κυριότερος στόχος είναι να
χρησιμοποιηθεί η
τεχνολογία
για εκπαιδευτικούς στόχους δηλ.
Πως θα χρησιμοποιήσει ο
εκπαιδευτικός τον Η/Υ
- για
να πετύχει τους επιδιωκόμενους
παιδαγωγικούς στόχους.
- για
να δημιουργήσει συνθήκες που θα
διευκολύνουν την μάθηση
- για
να εμψυχώσει τους μαθητές,
ώστε
ο Η/Υ να γίνει εργαλείο ΕΚΦΡΑΣΗΣ –
ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗΣ – ΑΝΑΖΗΤΗΣΗΣ.
Ο Η/Υ σαν εποπτικό μέσο μπορεί να
χρησιμοποιηθεί για να στηρίξει την
προσπάθεια του εκπαιδευτικού να γίνει πιο
αποτελεσματικός στη διδασκαλία του κυρίως
με τρεις τρόπους όπως φαίνεται και στο
σχέδιο:Σαν
εποπτικό μέσο
- Σαν
εποπτικό μέσο
- Σαν
εργαλείο παραγωγής βοηθητικών μέσων
διδασκαλίας
- Σαν
εργαλείο αποθήκευσης, δικών του
εργασιών ή των μαθητών του.
Σαν
εποπτικό μέσο ο Η/Υ μπορεί να
χρησιμοποιηθεί για να παράγουμε
παιδαγωγικά βοηθήματα
- Ήχος
– Φωνή
- Γραπτό
Κείμενο
- Απλά
οπτικά Βοηθήματα
- Πίνακας
- Προβολές
- Internet
ΗΧΟΣ
– ΦΩΝΗ
Για να αξιοποιήσουμε τις δυνατότητες
του Η/Υ στην επεξεργασία του Ήχου και της
Φωνής μπορούμε να
παρουσιάσουμε ηχογραφημένες :
1.
Συνεντεύξεις
2.
Συζητήσεις
3.
Αφηγήσεις
Τα
ακουστικά κομμάτια θα πρέπει να είναι
σύντομα για να εκμεταλλευτούμε τα
πλεονεκτήματα του. Μπορούμε να το
χρησιμοποιήσουμε για την εκμάθηση λέξεων,
Μελέτη Γλώσσας, Εντοπισμό φθόγγων.
ΓΡΑΠΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ
Τα γραπτά βοηθήματα είναι ποικίλα και
αφορούν όλα τα μαθήματα. Με τα προγράμματα
της Microsoft
Word
μπορώ να
δημιουργήσω εκπαιδευτικά φυλλάδια,
συνθετικές σημειώσεις, ερωτηματολόγια,
συλλογές ασκήσεων, κείμενα προς ανάλυση ή
σύνταξη κ.ά. Με
τα γραπτά
κείμενα οι παιδαγωγικοί στόχοι του
γνωστικού πεδίου προσαρμόζονται στον
προσωπικό ρυθμό του μαθητή με αποτέλεσμα η
παρακίνηση είναι μεγάλη και ο μαθητής
συνήθως δραστηριοποιείται δημιουργικά.
Τι μπορώ να κάνω;
- Μορφοποίηση
Κειμένου
- Φύλλα
εργασιών για τα μαθήματα Γλώσσας –
Μαθηματικών κ.α.
- Βοήθεια
στην Πατριδογνωσία
Τι μπορούν να κάνουν οι
μαθητές
- Εφημερίδα
- Αφίσα
- Πρόσκληση
- Ευχετήριες
κάρτες
ΑΠΛΑ ΟΠΤΙΚΑ ΒΟΗΘΗΜΑΤΑ
Είναι γνωστό ότι τα οπτικά βοηθήματα
διευκολύνουν την μάθηση. Η
δυσκολία βρίσκεται στο να επιλέξουμε
το πιο αποτελεσματικό. Παρακάτω
παρουσιάζουμε τις βασικές κατηγορίες από
τα οπτικά βοηθήματα:
1.
Φωτογραφίες
2.
Σχέδια
3.
Χάρτες
4.
Γραφικές
παραστάσεις
5.
Συνδυασμός
των παραπάνω
Φωτογραφίες
Η φωτογραφία αποτελεί ένα πολύ
ρεαλιστικό βοήθημα αφού αποτυπώνει την
πραγματικότητα και περιέχει πολλές
λεπτομέρειες. Εδώ θα πρέπει να σημειωθεί
ότι η θέα του πραγματικού έχει ιδιαίτερη
σημασία για την επίτευξη προσωπικών
στόχων στο συναισθηματικό πεδίο.
Τα
προγράμματα με τα οποία μπορούμε να
Φωτογραφίες με τον Η/Υ είναι τα εξής:
- Acdsee
- Adobe
Photoshop
- Corel
Photo-paint
Σχέδια
Τα σχήματα είναι πιο αποτελεσματικά για
την κατανόηση ιδεών, για την παρουσίαση
μιας δομής, ενός μηχανισμού
χωρίς όμως πολλές λεπτομέρειες.
Χάρτες
Οι χάρτες επίσης είναι χρήσιμοι για
κάποια συγκεκριμένα μαθήματα όπως Η
Ιστορία και η Γεωγραφία.
Γραφικές
παραστάσεις
Οι γραφικές παραστάσεις είναι πιο
αφηρημένες, όμως αποτελούν μια βολική
διαδικασία για να παρουσιαστεί μια
αφηρημένη έννοια στους μαθητές. Το
πρόγραμμα Microsoft Excel
είναι αυτό που μπορεί να κατασκευάσει
πίνακες και γραφικές παραστάσεις.
ΠΡΟΒΟΛΕΣ
Για να πραγματοποιήσουμε μια προβολή σε
σωστές συνθήκες ο εκπαιδευτικός πρέπει να
είναι εξοικειωμένος με το χειρισμό των μηχανημάτων. Μια γενική πρόβα
πάντα είναι απαραίτητη.
Μπορώ να προβάλω:
1.
Διαφάνεια
2.
Ταινία
3.
Βίντεο
4.
Εκπαιδευτικό
λογισμικό
5.
Internet
Διαφάνεια
Για να πραγματοποιήσω μια προβολή με
διαφάνειες χρειάζομαι εκτός από τις
διαφάνειες και το μηχάνημα προβολής. Οι
διαφάνειες διακρίνονται
σε:
•
Απλές
διαφάνειες
•
Διαφάνειες
για Φωτοτυπικό
•
Διαφάνειες
για Η/Υ
- Για
εκτυπωτή inject
- Για
εκτυπωτή Laser
Το προγράμματα Microsoft PowerPoint είναι
αυτό με το οποίο μπορώ
να δημιουργήσω διαφάνειες
Ταινία
Με την προβολή μιας ταινίας έχουμε ο
πλεονέκτημα να εισάγουμε τους μαθητές
στην πραγματικότητα και είναι ένα καλό
μέσο για να επιτύχουμε συναισθηματικούς
στόχους καθώς επίσης και την διδασκαλία
εννοιών και αρχών. Απαραίτητη προϋπόθεση
για να προβάλλουμε ταινία
με τον Η/Υ είναι η συσκευή DVD
Player
.
Βίντεο
Επιτρέπει όπως η ταινία την προσέγγιση
της πραγματικότητας, επιδρά στο
συναίσθημα και μπορεί να αφυπνίσει
στάσεις, να θέσει προβλήματα και να
παρουσιάσει τεχνικές
Εκπαιδευτικό
λογισμικό
Το εκπαιδευτικό λογισμικό είναι ένα
πρόγραμμα πληροφορικής που
χρησιμοποιείται στην εκπαιδευτική
διαδικασία και διαμορφώνεται προοδευτικά.
Για να γίνει κάποιος ενεργητικός χρήστης
απαιτείται ένας βαθμός αυτονομίας. Στον
παρακάτω πίνακα δείχνουμε
μερικούς τίτλους εκπαιδευτικού
Λογισμικού.
|
ΕΚΠΑΙΔΥΕΤΙΚΟ
ΛΟΓΙΣΜΙΚΟ
|
ΕΚΔΟΤΗΣ
|
ΧΡΗΣΗ
|
|
Λογομάθεια 1 &
2
|
Ινστιτούτο
Επεξεργασίας Λόγου
(ΙΕΛ)
|
Ελληνική
Γλώσσα
|
|
S.O.S. Ενέργεια
|
ΥΠΕΠΘ
|
Φυσική
|
|
Μακεδονία
Θράκη
|
ΥΜΑΘΑ
|
Ιστορία –
Γεωγραφία - Περιβάλλον
|
|
Πιερία
- Ακτές Ολύμπου
|
Πιερική
Αναπτυξιακή
|
Γεωγραφία –
Τοπική Ιστορία
|
|
Η πρώτη μου
Σχολική Εγκυκλοπαίδεια
|
EXODUS
|
Γενική χρήση
|
|
Οι Δρόμοι του Σύμπαντος
|
MLS
|
Φυσική -
Γεωγραφία
|
|
Σειρά
Ερευνητές
|
Ερευνητές Multimedia
|
Φυσική –
Ανθρωπολογία – Μελέτη Περιβάλλοντος
|
|
Αβάκιο
|
Ινστιτούτο
Τεχνολογίας Υπολογιστών (ΙΤΥ)
|
Μαθηματικά –
Φυσική - Ιστορία
|
|
Shine
|
Macmillan - Heinemann
|
Αγγλικά
|
Internet
Το διαδύκτιο κατάφερε να αλλάξει ριζικά
τη μορφή επικοινωνίας, αφού καθένας μπορεί
να αναζητήσει πληροφορίες για ένα θέμα που
τον ενδιαφέρει ή να επικοινωνήσει με
άλλους χρήστες.
Τι μπορώ να κάνω;
1.
Σύνδεση με το Διαδύκτιο
2.
Αποστολή
& Παραλαβή e-mail
3.
Δημιουργία Βιβλιοθήκης Ιστοσελίδων
4.
Κατασκευή
Ιστοσελίδων
ΑΔΥΝΑΜΙΕΣ
Η
χρησιμότητα του Η/Υ είναι σημαντική και οι
δυνατότητές του μεγάλες αλλά έχει και αδυναμίες που μερικές
εμφανίζονται παρακάτω:
- Η
γοητεία του μέσου
- Η
μονοκαλλιέργεια
- Οι
τελειομανίες
- Η
απώλεια της σημασίας.
ΕΥΕΛΙΚΤΗ
ΖΩΝΗ
ΔΙΑΘΕΜΑΤΙΚΩΝ
ΚΑΙ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΩΝ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΩΝ
ΕΙΣΗΓΗΣΗ ΤΗΣ ΔΑΣΚΑΛΑΣ ΕΦΗΣ ΣΑΜΑΡΑ
Στις
αρχές του 20ου αιώνα
εμφανίσθηκαν οι πρώτες σοβαρές
αμφισβητήσεις και αντιθέσεις προς το
σύστημα του παραδοσιακού σχολείου και
εκπρόσωποι της Νέας Αγωγής υποστήριζαν
την εφαρμογή της παιδοκεντρικής αρχής σε
όλα τα επίπεδα της εκπαίδευσης.
Οι
προοδευτικοί παιδαγωγοί υποστηρίζουν πως
το παραδοσιακό αναλυτικό πρόγραμμα με τα
διακριτά αντικείμενα χαρακτηρίζεται
αναποτελεσματικό, γιατί είναι
αποσπασματικό, μακριά από τη ζωντανή
καθημερινότητα και αδιάφορο με τα
κριτήρια των μαθητών, οι οποίοι
κατακλύζονται από έτοιμες πληροφορίες
προκατασκευασμένες από άλλους. Γνώσεις
που τις αναπαράγουν και τις αποστηθίζουν.
Οι νέες
παιδαγωγικές αντιλήψεις οικοδομούν την
άποψη της αποτελεσματικότητας της
διαθεματικής προσέγγισης της γνώσης στη
διδακτική πράξη. Άποψη προηγούμενων
εποχών που επανεμφανίσθηκε από τα τέλη της
δεκαετίας του 1980 και στην επανεμφάνισή της
συνέβαλαν λόγοι επιστημονικοί,
ψυχολογικοί, κοινωνικο-οικονομικοί και
παιδαγωγικοί.
Η εποχή που
άρχισε με την επιστημονική επανάσταση και
συνεχίστηκε με τη βιομηχανική επανάσταση,
βασίστηκε στην αντίληψη ότι ο κόσμος όλος
είναι μια καλοστημένη μηχανή που διέπεται
από φυσικούς νόμους. Με αυτή τη λογική
σκοπός κάθε επιστήμης είναι να αναζητήσει
αυτή τη γνώση που εξηγεί τα φυσικά
φαινόμενα και να τα αξιοποιήσει
τεχνολογικά προς όφελος του ανθρώπου.
Σύγχρονες αντιλήψεις υποστηρίζουν, πως
καμιά επιστήμη δεν μπορεί αποκλειστικά
και μεμονωμένα να εξηγήσει τη φύση, τη
γέννηση, την εξέλιξη των φαινομένων και
πως υπάρχει ανάγκη ενιαιοποίησης της
γνώσης όλων των επιστημών για την επίλυση
των προβλημάτων της εποχής μας.
Η Ψυχολογία
του Παιδιού κάνει λόγο για ενιαιοποίηση
της γνώσης, η οποία δε μεταβιβάζεται από το
δάσκαλο στο μαθητή, αλλά «οικοδομείται» απ’
αυτόν όχι με διαδικασίες άθροισης
πληροφοριών, αλλά με «βιωματικές», «συλλογικές»
διαδικασίες, κατά τις οποίες οι μαθητές
έχουν την ευκαιρία να συσχετίζουν τις νέες
εμπειρίες τους με την προηγούμενη γνώση,
να θεωρούν ότι το αντικείμενο της
διδασκαλίας σχετίζεται με τα ενδιαφέροντά
τους, να διανοίγουν το δικό τους «μονοπάτι»
προς τη μάθηση, πειραματιζόμενοι και
επιλέγοντας. Οδηγούνται στη συλλογική
δράση και συνεργασία έχοντας πάντα την
επιτήρηση του δασκάλου. Οι μαθητές
κατανοούν, παρατηρούν, μεταφέρουν και
εφαρμόζουν ευκολότερα τη σχολική γνώση,
αποκτούν σφαιρικότερη αντίληψη για την
πραγματικότητα και αναπτύσσουν την
κριτική και δημιουργική ικανότητά τους,
στοιχεία που τους καθιστούν αυτόνομα
άτομα και υπεύθυνους πολίτες. Αναπτύσσουν
τις κοινωνικές δεξιότητες της
επικοινωνίας, της συνεργασίας, της
δημοκρατικής συμμετοχής σε συλλογικές
διαδικασίες προγραμματισμού, διεξαγωγής
και αξιολόγησης σχεδίων δράσης.
Η
Ευέλικτη Ζώνη, το νέο
πρόγραμμα σπουδών που εφαρμόζεται
προαιρετικά στο εκπαιδευτικό μας σύστημα
από το 2001 στηρίζεται στη διαθεματική-βιωματική
προσέγγιση της γνώσης.
Η
Ευέλικτη Ζώνη υλοποιεί
το όραμα κάποιων εκπαιδευτικών που
αναζητούν διεξόδους προς τη
δημιουργικότητα, την πρωτοβουλία, τη δράση,
την αλλαγή του σχολείου «από μέσα». Αυτό το
αίτημα εξέφρασε κάποια δασκάλα σε
εκπαιδευτική συνάντηση του Παιδαγωγικού
Ινστιτούτου λέγοντας: «Δώστε το καράβι,
για να συνεχίσουμε το ταξίδι, γιατί έτσι κι
αλλιώς τραβάμε κουπί».
Ως
καινοτομικά στοιχεία της Ευέλικτης Ζώνης
θεωρούνται η αυτονομία του εκπαιδευτικού
και της σχολικής μονάδας, η εξασφάλιση
χώρου και χρόνου στο ωρολόγιο πρόγραμμα
για τα ενδιαφέροντα μαθητών και δασκάλων,
η θεσμοθέτηση του πειραματισμού, η μελέτη
σημαντικών θεμάτων που δεν είναι δυνατόν
να καταλάβουν θέση ανεξάρτητου μαθήματος
στο αναλυτικό πρόγραμμα, η ανάπτυξη
εσωτερικών κινήτρων, δεξιοτήτων αυτό-ρυθμιζόμενης
μάθησης.
Η Ευέλικτη
Ζώνη, με δεδομένο το σκοπό της να
ενιαιοποιήσει τη σχολική γνώση με τα
ενδιαφέροντα των μαθητών και με τις
καταστάσεις της ζωής, έχει ανοικτή
θεματική, που προτείνεται από το δάσκαλο,
τους μαθητές και διαμορφώνεται με την
καθοδήγηση του δασκάλου. Με αυτήν την
έννοια τα θέματα που διερευνώνται
προέρχονται από τα διδασκόμενα μαθήματα,
από τα ενδιαφέροντα των μαθητών, τα
επίκαιρα ζητήματα του τόπου τους και του
κόσμου, θέματα από τις απαιτήσεις και τις
συνθήκες της σύγχρονης ζωής, σύνθεσης και
κατασκευών.
Σύμφωνα με
τη διαθεματική προσέγγιση του θέματος, με
το οποίο θα ασχοληθεί ο δάσκαλος στα
πλαίσια της Ευέλικτης Ζώνης, ακολουθεί μια
διαδικασία επιλογής και καταγραφής των
παραμέτρων που θα μελετηθούν. Κάθε θέμα
μπορεί να μελετηθεί από πολλές πλευρές και
η διαδικασία αυτή της μελέτης λέγεται
εξακτίνωση του θέματος. Είναι μια μορφή
γραφικής αναπαράστασης {αραχνογράμματος},
ενός εξακτινωμένου κύκλου, εντός του
οποίου αναγράφεται το κεντρικό θέμα και
στις ακτίνες του τα υπό μελέτη πεδία και οι
μεταξύ τους σχέσεις, σύμφωνα με το
παρακάτω σχήμα.
Ο πίνακας
που ακολουθεί αναφέρει ένα θέμα « Η ΠΟΛΗ
ΜΑΣ» και σε ποιους βασικούς τομείς
αναλύεται:
Για την
εξακτίνωση του θέματος υπάρχουν πολλοί
τρόποι:α] τα μαθητικά ενδιαφέροντα, β] το
αναλυτικό πρόγραμμα με τα διαφορετικά
μαθήματα που περιλαμβάνει και γ] οι οκτώ
τύποι νοημοσύνης του Howard Gardner. Από το
πλήθος των νοητικών ικανοτήτων ο
Αμερικανός ψυχολόγος Gardner αναγνώρισε οκτώ
τύπους νοημοσύνης κατά το παρακάτω σχήμα,
με βάση τους οποίους μπορεί ο
εκπαιδευτικός να αναπτύξει το αντίστοιχο
ιστόγραμμα [εξακτίνωση] και στη συνέχεια
να αναρωτηθεί τι δυνατότητες ανάπτυξης
για τα είδη νοημοσύνης προσφέρει το θέμα
του και με ποιες δραστηριότητες θα τις
αξιοποιήσει.
Μετά
την προκαταρκτική προετοιμασία του
θέματος ακολουθεί η υλοποίηση του σχεδίου
εργασίας –project.
Ο όρος προέρχεται από το λατινικό ρήμα projicio
που σημαίνει προβάλλω. Στον όρο, λοιπόν,
project
υπάρχει το στοιχείο της « προβολής
προς τα εμπρός του εαυτού μου στο
κοινωνικό περιβάλλον».
Το
οργανόγραμμα του Σχεδίου Εργασίας
περιλαμβάνει πέντε φάσεις: 1] Συλλογικός
προγραμματισμός 2] Ενδο-ομαδικός
προγραμματισμός 3] Συλλογική διεξαγωγή του
έργου 4] Παρουσίαση του έργου των ομάδων
και 5] Αξιολόγηση έργου.
Προϋπόθεση
του σχεδίου εργασίας αποτελεί η συλλογική
εργασία, η οποία επιτυγχάνεται με τη
συγκρότηση ομάδων. Στις μικρές ηλικίες ο
δάσκαλος δημιουργεί εταιρικές ομάδες των
δυο ατόμων, ενώ σε μεγαλύτερες ηλικίες η
ομάδα των τεσσάρων μαθητών αποτελεί την
ιδανική λύση.
Μετά
τη συλλογική διεξαγωγή του έργου
ακολουθεί η παρουσίαση του έργου των
ομάδων και η αξιολόγησή του τόσο μέσα στην
τάξη [αυτό-αξιολόγηση] όσο κι εκτός αυτής
σε επίπεδο σχολικής μονάδας.
Πρακτική
εφαρμογή Ευέλικτης Ζώνης.
Κατά τη
διάρκεια του σχολικού έτους 2002-2003 το 6/θέσιο
Δημοτικό Σχολείο Παραλίας του Νομού
Πιερίας εφάρμοσε πιλοτικά το πρόγραμμα
της Ευέλικτης Ζώνης διαθεματικών και
δημιουργικών δραστηριοτήτων. Η Α’ Τάξη
του σχολείου, της οποίας είχα την ευθύνη,
ασχολήθηκε με το θέμα << ΒΡΟΧΕΣ
ΚΑΘΕ ΛΟΓΗΣ >>, που αντλούσε το
περιεχόμενό του από κάποιο αντίστοιχο
θέμα ενός προγράμματος ΜΕΛΙΝΑ, το οποίο
εφαρμόσθηκε σε μαθητές της Α’ τάξης
σχολείων της Αθήνας.
Η
επιλογή του θέματος έγινε εξαιτίας της
καθημερινής εμφάνισης της βροχής κατά τη
διάρκεια του φθινοπώρου του 2002 και της
επιθυμίας των μαθητών να γνωρίσουν το
φυσικό αυτό φαινόμενο. Οι σκοποί εφαρμογής
του προγράμματος ήταν πολλοί: άσκηση
κυρίως του προφορικού λόγου σε μαθητές που
στην πλειοψηφία τους ήταν αλλοδαποί και
παλιννοστούντες. Άσκηση
προσανατολισμού, παρατήρησης,
ταξινόμησης, χειρισμού συμβόλων,
διατύπωσης ερωτημάτων. Αφορμή για γνώσεις
σχετικά με το περιβάλλον της υπαίθρου και
της πόλης, άμεση επαφή με σημαντικά
λογοτεχνικά έργα και έργα ζωγραφικής
τέχνης. Εικαστική άσκηση χειροτεχνίας.
Κατανόηση της σημασίας της πρόβλεψης του
καιρού στην καθημερινή μας ζωή.
Υπήρχαν
τέσσερις ενότητες με πολλές
δραστηριότητες η καθεμιά και η εξακτίνωση
του θέματος έγινε σύμφωνα με το αναλυτικό
πρόγραμμα στα μαθήματα της Γλώσσας, της
Μελέτης Περιβάλλοντος, της Αισθητικής
Αγωγής.
Επιμέρους
ενότητες.
1η
Ενότητα: «Βροχές κάθε λογής»
Α.
Δραστηριότητα: Βροχή στην εξοχή-βροχή στην
πόλη.
Οι
μαθητές παρακολούθησαν τη βροχή που
έπεφτε στο πλακόστρωτο της αυλής του
σχολείου. Συζήτησαν τις απορίες τους με τη
δασκάλα τους, έγινε εξάσκηση προφορικού
λόγου. Επισκέφθηκαν την παραλία, το λιμάνι
της Παραλίας. Παρακολούθησαν βιντεο-ταινία
για τον κύκλο του νερού, ζωγράφισαν το θέμα.
Β.
Δραστηριότητα: Το σκηνικό της βροχής.
Μετά
την ακρόαση από το cd-player
δυο ηχητικών στιγμιότυπων «βροχή στην
εξοχή- βροχή στην πόλη» έκαναν σχετική
συζήτηση και κατασκεύασαν χειροτεχνία,
ένα σκηνικό βροχής στο χωριό κι ένα
σκηνικό βροχής στην πόλη.
Γ. Δραστηριότητα: Οι
σελίδες της βροχής.
Μετά
την ακρόαση λογοτεχνικών αποσπασμάτων από
το cd
και από την άμεση διήγηση της δασκάλας,
τους μοιράσθηκαν σχετικές φωτοτυπίες των
λογοτεχνικών έργων στις οποίες σημείωσαν
με το μολύβι τους λέξεις που γνώριζαν. Σ’
αυτό το σημείο οι μαθητές βρισκόταν ακόμη
στο προαναγνωστικό στάδιο. Ακολούθησαν
ζωγραφιές από τις σελίδες της βροχής.
Δ.
Δραστηριότητα: Δώδεκα τοπία πριν από τη
βροχή.
Δείχναμε
στα παιδιά διαφάνειες μέσω προβολής του
προτζέκτορα δώδεκα τοπίων από πίνακες
ζωγραφικής μεγάλων Ελλήνων και ξένων
ζωγράφων. Παρά τα έντονα εικαστικά
στοιχεία η δραστηριότητα ήταν κυρίως
γλωσσική.
2η
Ενότητα: «Μια Ανοιξιάτικη βροχή»
Α.
Δραστηριότητα: Δυο βροχές –δυο εικόνες.
Με
αφορμή την επεξεργασία του κεφαλαίου «Μια
ανοιξιάτικη βροχή» από το Β’ τεύχος της
Γλώσσας έγινε συζήτηση για την
ανοιξιάτικη και την φθινοπωρινή βροχή,
ποιες οι χρησιμότητες της καθεμιάς για
τους ανθρώπους.
Β.
Δραστηριότητα: Πέντε ιστορίες με εικόνες.
Μοιράσθηκαν
φωτοαντίγραφα με πέντε ιστορίες κόμικς. Τα
παιδιά έκοψαν τις εικόνες και τις τοποθέτησαν στη σωστή
τους σειρά.
Γ.
Δραστηριότητα: Το πιο κατάλληλο ύφασμα.
Έγινε
το πείραμα με τρία υφάσματα [ βαμβακερό,
μάλλινο, πλαστικό] για το ποιο ύφασμα είναι
το πιο κατάλληλο να γίνει αδιάβροχο.
3η
Ενότητα: « Ας βρέχει όσο θέλει »
Α.
Δραστηριότητα: Ας βρέχει όσο θέλει.
Αφού
προηγήθηκε η επεξεργασία του κεφαλαίου «Ας
βρέχει όσο θέλει» από τη Γλώσσα, έγινε
εξακτίνωση στη Μελέτη Περιβάλλοντος με
συζήτηση για τον καιρό, την Ε.Μ.Υ., το ρόλο
των Μετεωρολόγων.
Β.
Δραστηριότητα: Παιχνίδι του Μετεωρολόγου.
Τα
παιδιά οδηγήθηκαν στην κατανόηση της
έννοιας ΔΕΛΤΙΟ ΚΑΙΡΟΥ μέσα από ένα
ευχάριστο παιχνίδι. Μοιράσθηκαν μικρές
κάρτες που απεικόνιζαν οκτώ επαγγέλματα
και φωτοαντίγραφα με τέσσερα διαφορετικά
δελτία καιρού. Το παιδί που έπαιζε το ρόλο
του μετεωρολόγου, έκανε ερωτήσεις στα
υπόλοιπα παιδιά, πώς το κάθε δελτίο καιρού
μπορεί να επηρεάσει τη δουλειά του την
επόμενη μέρα. Τα παιδιά ζωγράφισαν τα οκτώ
επαγγέλματα.
Γ.
Δραστηριότητα: Πίνακας καιρού.
Από
το Δεκέμβριο του 2002 μέχρι το Μάιο του 2003 τα
παιδιά συμπλήρωσαν πίνακες καιρού με
αντίστοιχα σύμβολα κάθε μέρα.
Δ.
Δραστηριότητα: Μια ιστορία με φωνές και
εικόνες.
Με
την άσκηση αυτή έγινε εξοικείωση στους
ρηματικούς τύπους πήγα, μπήκα, βρήκα, πήρα,
βγήκα με τη βοήθεια φωτοαντίγραφου.
4η
Ενότητα: «Μικροί δημοσιογράφοι»
Α.
Δραστηριότητα: Δημοσκόπηση με
ερωτηματολόγιο.
Μοιράσθηκαν
ερωτηματολόγια, που έπρεπε τα παιδιά να
υποβάλλουν σε τρεις μεγάλους, για το αν θα
έμεναν στο σπίτι ή θα πήγαιναν εκδρομή με
τη βροχή.
Β.
Δραστηριότητα: Συνέντευξη από μεγάλο.
Οι
μαθητές με τη δασκάλα τους πήραν
συνέντευξη με τη βοήθεια κασετόφωνου από
έναν κάτοικο της Παραλίας, ο οποίος τους
μίλησε για τις πλημμύρες σε παλαιότερες
εποχές που συνέβησαν στην Παραλία, αλλά
και για την πλημμύρα στις 17 Δεκεμβρίου του
2002, η οποία προκάλεσε σοβαρές καταστροφές
σε σπίτια και καταστήματα.
Μέσα
στην τάξη υπήρχε βιβλιοθήκη. Τα παιδιά
διάβαζαν τα βιβλία της αρεσκείας τους στη
μοκέτα, στον ειδικά διαμορφωμένο χώρο της
τάξης, όπου επίσης ζωγράφιζαν και διάφορα
ομαδικά έργα.
Αξιολόγηση του
προγράμματος
Την
Τρίτη 10 Ιουνίου 2002 πραγματοποιήθηκε σε
αίθουσα του Δημοτικού Σχολείου Παραλίας
εκδήλωση για την παρουσίαση των
προγραμμάτων της Ευέλικτης Ζώνης. Οι
μαθητές της ΄Α
τάξης απάγγειλαν ποιήματα σχετικά με το
θέμα και απηύθυναν αινίγματα προς τους
άλλους μαθητές του σχολείου, σχετικά με τη
βροχή, το νερό, τον αέρα, το σύννεφο, το
ποτάμι.[Πάει, πάει και πίσω δε γυρνάει. Τι
είναι,]
Όσο
αφορά τις δυσκολίες και τα προβλήματα
που εμφανίσθηκαν κατά τη διάρκεια του
σχολικού έτους θα αναφερθώ στα εξής :το
πρόγραμμα της Ευέλικτης Ζώνης ίσως δε θα
έπρεπε να εφαρμόζεται στους μαθητές της ‘Α
τάξης από την αρχή της σχολικής χρονιάς,
τότε που οι μαθητές δε γνωρίζουν ακόμη
ανάγνωση και γραφή , όπως και τα δυο δίωρα
του χρόνου να αποτελούν υπερβολή.
Δημιουργείται αγωνία ολοκλήρωσης της
διδακτέας ύλης, των πέντε σχολικών βιβλίων
Γλώσσας, Μαθηματικών, Μελέτης
Περιβάλλοντος που έχει αυτή η τάξη.
Υπάρχει συνεχής ανασφάλεια για την εύρεση
κατάλληλου υλικού που ν’ ανταποκρίνεται
στους στόχους του θέματος. Οι μαθητές
αυτής της τάξης δεν είναι ακόμη ικανοί να
κάνουν διάφορες επιλογές, ούτε να
συνεργάζονται με το δάσκαλο με τον τρόπο
που απαιτεί το πρόγραμμα. Μετά την
ολοκλήρωση του προγράμματος υπήρξε η
απαίτηση ώστε η όλη εργασία να
συγκεντρωθεί και να βιβλιοδετηθεί. Αυτή
ήταν μια επίπονη, χρονοβόρα και πολυέξοδη
κατάσταση, την οποία έπρεπε να
αντιμετωπίσει ο δάσκαλος, χωρίς να
ικανοποιείται από κάποια αμοιβή ή άλλο
κίνητρο.
Για
τη βιωσιμότητα της Ευέλικτης Ζώνης
μπορούμε να πούμε πως ενέχονται κίνδυνοι
αποτυχίας για πολλούς λόγους όπως: 1] διότι
οι καινοτομίες προϋποθέτουν
ευρύτερες αλλαγές στο μικρο-επίπεδο
της σχολικής τάξης και της σχολικής
μονάδας και στο μακρο-επίπεδο όλου του
σχολικού συστήματος, οι οποίες συνήθως δε
γίνονται συντονισμένα και ολοκληρωμένα 2]
Διότι δημιουργούν στους εκπαιδευτικούς
συναισθήματα ανησυχίας και άγχους,
γεγονός που δεν διευκολύνει τέτοιες
αλλαγές.
Για
ν’ αποφευχθούν οι παραπάνω κίνδυνοι ίσως
θα έπρεπε να εξασφαλισθεί η αναγκαία
υποδομή, όπως κατάλληλοι χώροι, σχολικές
βιβλιοθήκες και αναλώσιμα αγαθά. Αν η
εκπαίδευση με τις υποδομές που απαιτεί
στοιχίζει, ας αναλογισθούμε τι θα κοστίσει
η αγραμματοσύνη στο μέλλον.
Παρά
τις πιο πάνω δυσκολίες, οι μικροί μαθητές
κατάφεραν να ακολουθήσουν τις διαδικασίες,
εργάσθηκαν με χαρά –ρωτώντας συνεχώς «
πότε θα κάνουμε ευέλικτη ζώνη ή γυμναστική;
». Έτσι απέδειξαν τα παιδιά ακόμη μια φορά
πως αποτελούν εύπλαστο υλικό στα χέρια μας,
πως μπορούμε να τους διδάξουμε τα πάντα.
Αρκεί μόνο να το επιχειρήσουμε με υπομονή
και αγάπη.
ΕΝΙΣΧΥΤΙΚΗ
ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ:
ΜΙΑ ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑ ΣΤΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΜΑΣ
ΣΥΣΤΗΜΑ
ΕΙΣΗΓΗΣΗ
ΤΗΣ ΔΑΣΚΑΛΑΣ ΕΛΕΝΗΣ ΚΩΤΣΗ
Εδώ και λίγα
χρόνια προστέθηκε στην εκπ/κή μας πράξη η
ενισχυτική διδασκαλία , ένας θεσμός, μια
απαραίτητη και χρήσιμη καινοτομία , που
ήταν απόλυτη ανάγκη να προστεθεί στο εκπ/κό
μας σύστημα . Η ενισχυτική διδασκαλία
ολοένα και διευρύνεται, καθώς τα
αποτελέσματα της διδασκαλίας αυτής για
τους μαθητές ήταν πολύ θετικά.
Η διδασκαλία
εξατομικεύεται και αυτό ήταν απαραίτητο
να γίνει
σε μια σύγχρονη
κοινωνία, όπου το σχολείο ολοένα
εκσυγχρονίζεται όχι μόνο λόγω της μεγάλης
εξέλιξης της επιστήμης, των καινούριων
μέσα διδασκαλίας, από το διαδίκτυο, αλλά
και από τις ανάγκες της σύγχρονης
οικογένειας όπου οι γονείς εργάζονται, και
δεν έχουν το χρόνο να ασχοληθούν με το
παιδί τους όσο χρειάζεται, αλλά και από τον
μεγάλο αριθμό των αλλοδαπών και
παλιννοστούντων μαθητών που φιλοξενούμε
στη χώρα μας.
Δυστυχώς όμως
πολλές φορές είναι ένας παρεξηγημένος
θεσμός και η ενισχυτική διδασκαλία
αντιμετωπίζεται με μια «ελαφρότητα», ενώ
θα έπρεπε να αντιμετωπιστεί με μεγάλη «σοβαρότητα»,
όχι μόνο από το δάσκαλο που διδάσκει σε
τμήματα ενισχυτικής διδασκαλίας , αλλά και
από το υπόλοιπο διδακτικό προσωπικό του
ίδιου του σχολείου. Πολλοί θεωρούν ότι ο
δάσκαλος της ενισχυτικής διδασκαλίας δεν
έχει αντικείμενο και δεν προσφέρει και
πολλά στην εκπ/κή διαδικασία, καθώς έχει
συνήθως μικρό αριθμό μαθητών, αλλά και
μαθητές με μαθησιακά προβλήματα
Κι όμως η ενισχυτική
διδασκαλία έχει δύσκολο αντικείμενο με
πολύ μεγάλη σπουδαιότητα για τους μαθητές
, αλλά επειδή δεν υπάρχουν συγκεκριμένα
βιβλία ή υποδείξεις για την λειτουργία του
τμήματος αυτού, δεν προσδίδεται στο τμήμα
αυτό η αξία που πρέπει. Και αυτή είναι η
μεγάλη δυσκολία του υπεύθυνου δασκάλου
της ενισχυτικής διδασκαλίας.
Η διδασκαλία είναι
εξατομικευμένη και ο δάσκαλος πρέπει να
βρει για κάθε παιδί την ανάλογη «συνταγή»,
το ανάλογο βιβλίο ή υλικό για το
καθημερινό μάθημα και αυτό δεν είναι
καθόλου εύκολο. Η οργάνωση και λειτουργία
του τμήματος ενισχυτικής διδασκαλίας
είναι μία πολύ δύσκολη υπόθεση, καθώς δεν
μπορεί να γενικευτεί, αλλάζει συνέχεια
μορφή από μέρα σε μέρα, αλλά και τα τμήματα
δεν είναι τα ίδια καθώς αλλάζουν συνέχεια
ανάλογα με την πρόοδο των μαθητών. Δεν
υπάρχει ακόμη το θεσμικό πλαίσιο για τον
τρόπο που πρέπει να λειτουργήσει το τμήμα
ενισχυτικής διδασκαλίας. Σας καταθέτω την
δική μου εμπειρία που αποκόμισα
διδάσκοντας στο τμήμα ενισχυτικής
διδασκαλίας, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι
είναι και ο καταλληλότερος τρόπος
προσέγγισης, γιατί ήταν η πρώτη φορά που
δίδασκα σε ένα τέτοιο τμήμα. Οι εμπειρίες
νομίζω ότι δεν μπορούν να γενικευτούν
καθώς η διδασκαλία είναι εξατομικευμένη ,
παρόλο που σε ένα τμήμα μπορεί να είναι
περισσότερα από ένα παιδιά και
προσαρμόζεται στις ιδιαιτερότητες και
μαθησιακές δυσκολίες του κάθε παιδιού .
Τα τμήματα και
τα προγράμματα ενισχυτικής διδασκαλίας
δημιουργήθηκαν και καταρτίστηκαν μετά από
τις γραπτές εισηγήσεις των δασκάλων όλων
των τάξεων (εκτός της Α΄ τάξης) για το ποιοι
μαθητές πρέπει να παρακολουθήσουν
μαθήματα ενισχυτικής διδασκαλίας στην
Γλώσσα και τα Μαθηματικά , καθώς και ποιες
δυσκολίες αντιμετωπίζουν σ’ αυτά τα
μαθήματα. Επίσης ο κάθε δάσκαλος έκανε
προτάσεις για το ποιες ώρες και ημέρες
επιθυμούσε να παρακολουθήσουν οι μαθητές
που πρότεινε το τμήμα ενισχυτικής
διδασκαλίας .
Λαμβάνοντας υπόψη
τις προτάσεις όλων των συναδέλφων
καταρτίστηκε από τον υπεύθυνο δάσκαλο της
ενισχυτικής διδασκαλίας το πρόγραμμα και
δόθηκε στον κάθε δάσκαλο της τάξης, αλλά
και στα παιδιά για να ξέρουν ποιες ώρες και
ημέρες θα παρακολουθούσαν την ενισχυτική
διδασκαλία. Το πρόγραμμα αυτό άλλαζε
συνήθως κάθε τρίμηνο , ανάλογα με την
πρόοδο των παιδιών, αλλά και των νέων
προτάσεων των δασκάλων των τάξεων .
Συνολικά καταρτίστηκαν στην διάρκεια της
σχολικής χρονιάς 3 διαφορετικά
προγράμματα, ένα για κάθε τρίμηνο.
Τα τμήματα
λειτούργησαν παράλληλα με το κανονικό
πρόγραμμα και τις υπόλοιπες ώρες οι
μαθητές πήγαιναν κανονικά στην τάξη τους
να παρακολουθήσουν τα υπόλοιπα μαθήματα.
Ανάλογα με τις ανάγκες του κάθε μαθητή για
ενισχυτική διδασκαλία οι ώρες που
παρακολουθούσαν την Γλώσσα και τα
Μαθηματικά δεν ήταν για όλα τα παιδιά το
ίδιο, καθώς υπήρχαν παιδιά που ενώ ήταν
στην Ε΄ τάξη δεν ήξεραν να γράφουν και να
διαβάζουν. Σ’ αυτά τα παιδιά δόθηκε
προτεραιότητα και φυσικά παρακολουθούσαν
περισσότερες ώρες ενισχυτική διδασκαλία
στην Γλώσσα, μετά φυσικά από συνεννόηση με
τον υπεύθυνο δάσκαλο της τάξης .
Οι μαθητές
χωρίστηκαν σε διάφορες ομάδες, ανάλογα με
το επίπεδο γνώσης και όχι με βάση την τάξη
τους ή την ηλικία. Υπήρχαν όμως μαθητές που
χρειάζονταν ενισχυτική διδασκαλία για την
καλύτερη εμπέδωση των μαθημάτων της τάξης
τους και για τη βελτίωση των ορθογραφικών
και εκφραστικών λαθών .΄Έτσι
δημιουργήθηκαν οι ομάδες ,ανάλογα με τις
ανάγκες που είχαν για ενίσχυση στην Γλώσσα.
Στα μαθηματικά
δημιουργήθηκαν κάποια τμήματα ανάλογα με
το επίπεδο γνώσης, αλλά και κάποια τμήματα
ανάλογα με την τάξη τους, διότι αυτοί οι
μαθητές είχαν απλά κάποιες δυσκολίες στην
κατανόηση των μαθηματικών της τάξης τους.
Σ’ αυτά τα παιδιά
δινόταν λιγότερες ώρες ενισχυτική
διδασκαλία, ανάλογα με τις προτάσεις των
δασκάλων. Δεν υπήρχε συγκεκριμένη συνταγή
για το ωρολόγιο πρόγραμμα της ενισχυτικής
διδασκαλίας, αλλά αυτό έβγαινε σε
συνεργασία του δασκάλου της τάξης με τον
δάσκαλο της ενισχυτικής διδασκαλίας και
ανάλογα με τις ανάγκες των μαθητών για
ενισχυτική διδασκαλία από όλες τις τάξεις.
Η κατάρτιση του
πρώτου προγράμματος είναι δύσκολη υπόθεση
καθώς δεν γνωρίζεις τις ανάγκες κάθε
παιδιού για ενισχυτική διδασκαλία. Στην
πορεία όμως το πρόγραμμα βγαίνει μέσα από
τις αδυναμίες που εντοπίζεις ότι έχουν οι
μαθητές σου έτσι προστίθενται ή
αφαιρούνται ώρες ενισχυτικής διδασκαλίας
στη Γλώσσα ή στα Μαθηματικά ανάλογα.
Άλλη μια
δυσκολία για το δάσκαλο είναι η επιλογή
των βιβλίων που θα χρησιμοποιήσει ο
δάσκαλος . Παρ’ όλο το μικρό αριθμό
μαθητών των τμημάτων, αυτό αποδείχθηκε
δύσκολο καθώς το κάθε παιδί είχε
διαφορετικό γνωστικό επίπεδο, ηλικία,
εθνικότητα κ.τ.λ. Ιδανική μέθοδος
διδασκαλίας θα ήταν η εξατομικευμένη
μορφή διδασκαλίας, όμως αυτό δεν ήταν εξ ’
ολοκλήρου εφικτό. Το κάθε παιδί λοιπόν
χρειαζόταν διαφορετικά βιβλία και υλικά
για το καθημερινό μάθημα. Χρειάζεται
λοιπόν καθημερινή προετοιμασία από το
δάσκαλο για τον κάθε μαθητή ξεχωριστά ,
αναγνώριση των προβλημάτων που μπορεί να
αντιμετωπίζει ο κάθε μαθητής , όχι μόνο τα
γλωσσικά, αλλά και τα γνωστικά ,
οικογενειακά και οικονομικά προβλήματα
που μπορεί να επηρέαζαν τον μαθητή και την
μάθηση .
Σε όλα τα τμήματα
δοκίμασα διάφορα βιβλία ,φωτοτυπίες με
δικές μου εργασίες ,ώστε να βρω τα
καταλληλότερα για τον κάθε μαθητή ή ομάδα,
αλλά και την κατάλληλη μορφή διδασκαλίας .
Σε άλλους μαθητές χρησιμοποίησα την ολική
μέθοδο ,γιατί ήταν πιο αποτελεσματική.
Η απεικόνιση και
κωδικοποίηση των γραμμάτων ήταν σε κάποια
παιδιά απαραίτητη. Οι ανάγκες της κάθε
ομάδας ,αλλά και των ίδιων των παιδιών και
η πρόοδός τους σε οδηγούν στη
χρησιμοποίηση διάφορων μορφών και μεθόδων
διδασκαλίας και σε ένα συνεχή ψάξιμο για
την ανεύρεση των καταλληλότερων εποπτικών
,βοηθητικών μέσων διδασκαλίας ,βιβλίων κλπ.
Αυτό είχε ενδιαφέρον και για το μαθητή και
για το δάσκαλο . Συγχρόνως όμως ήταν πολύ
κουραστικό για το δάσκαλο, γιατί είχε να «ψαχτεί»
για πολλές ομάδες ή μαθητές για το μάθημα
της γλώσσας , αλλά και των μαθηματικών .
Επίσης ο δάσκαλος
της ενισχυτικής διδασκαλίας είχε να
αντιμετωπίσει ένα άλλο σοβαρότερο
πρόβλημα από τα παραπάνω. Οι μαθητές που
προτάθηκαν να παρακολουθήσουν την
ενισχυτική διδασκαλία είχαν στην αρχή μια
αρνητική στάση για την παρακολούθηση του
τμήματος αυτού, καθώς ένιωθαν ότι είχαν
κάποιο πρόβλημα σε σχέση με τους
συμμαθητές τους που τους διαφοροποιούσε ,
αλλά πολλές φορές αντιμετώπιζαν και κακή
συμπεριφορά από τους συμμαθητές τους . Εδώ
χρειάζεται μεγάλη προσοχή και κοινή
αντιμετώπιση ,συνεννόηση και ευαισθησία
από το δάσκαλο της τάξης και της
ενισχυτικής διδασκαλίας . Πρέπει να
περάσουν το μήνυμα στα παιδιά αυτά ότι δεν
έχουν κάποιο πρόβλημα απλώς χρειάζεται να
παρακολουθήσουν το τμήμα ενισχυτικής
διδασκαλίας για να γίνουν καλύτεροι
μαθητές .
Σ’ αυτό το στάδιο η
επιβράβευση με οποιαδήποτε μορφή είτε
ηθικά (έπαινος) ή υλικά ( καραμέλες ,τετράδια
,σφραγίδες κτλ.) για την πρόοδό τους ήταν
χρήσιμη και αποτελεσματική σύμφωνα με την
δική μου γνώμη και εμπειρία .
Εάν κάποιο παιδί δεν
ήθελε να παρακολουθήσει κάποιες ώρες
ενισχυτικής διδασκαλίας ,γιατί ασχολιόταν
με κάτι στην τάξη που του άρεσε, δεν
υποχρεωνόταν να έρθει . Το πρόγραμμα ήταν
ευέλικτο και γινόταν και κάποιες
εσωτερικές αλλαγές
Όταν αντιμετωπίζαμε
τέτοιες περιπτώσεις.
Περάσαμε το μήνυμα
ότι δεν είναι υποχρεωτική η παρακολούθηση
της ενισχυτικής διδασκαλίας και φυσικά
δεν παρακολουθούσε κανένα παιδί το τμήμα
αυτό, όταν η τάξη του είχε γυμναστική και
αισθητική αγωγή . Είναι απόλυτα αναγκαίο
όταν καταρτίζεται το πρόγραμμα του
τμήματος ενισχυτικής διδασκαλίας να
λαμβάνεται υπόψη ποιες ώρες και μέρες
έχουν τα παραπάνω μαθήματα για να τα
παρακολουθούν μαζί με τους συμμαθητές
τους. Αυτό είναι απαραίτητο να γίνει ,γιατί
μόνο σ’ αυτά τα μαθήματα δεν υπάρχει
ανταγωνισμός , σύγκριση ,βαθμολογία, άγχος
παρά μόνο χαρά, ομαδικότητα και χαλάρωση .
Οι μαθητές που
παρακολουθούσαν ενισχυτική διδασκαλία
ένιωθαν ότι οι συμμαθητές τους σε αυτό το
τμήμα ήταν στο ίδιο επίπεδο με εκείνους
και έτσι άρχισε μία άμιλλα μεταξύ τους με
όλα τα θετικά που συνεπάγεται αυτής .
Κάθε μέρα που
περνούσε , ένιωθαν ότι βελτιωνόταν και με
τα « Άριστα ή Μπράβο » που έπαιρναν,
ερχόταν με περισσότερο όρεξη στο μάθημα . Η
ενισχυτική διδασκαλία καθώς περνούσε ο
καιρός γινόταν το αγαπημένο τους μάθημα ,ένιωθαν
περισσότερη αυτοπεποίθηση καθώς
βελτιωνόταν συνεχώς. Ειδικά το τελευταίο
τρίμηνο υπήρχε πολύ διάθεση για μάθηση και
τα παιδιά άρχισαν να δανείζονται διάφορα
βιβλία από τη δανειστική βιβλιοθήκη και να
συναγωνίζονται μεταξύ τους ποιος θα
διαβάσει περισσότερα.
Στο τέλος κάθε
τριμήνου δινόταν ένας «Τίτλος Προόδου
Ενισχυτικής διδασκαλίας» σε κάθε παιδί
και έτσι δινόταν κάποια επισημότητα και
εγκυρότητα στο τμήμα αυτό, αλλά και στα
παιδιά που ένιωθαν μεγάλη χαρά για την
πρόοδό τους .
Λαμβάνοντας
υπόψη όλα τα παραπάνω και τη σπουδαιότητα
της λειτουργίας του τμήματος της
ενισχυτικής διδασκαλίας θα έπρεπε να
δοθεί μεγαλύτερη προσοχή στην εφαρμογή
του σ’ όλα τα σχολεία ,γιατί αποτελεί
κοινωνικό έργο ,ειδικά στους αλλοδαπούς
και παλιννοστούντες μαθητές και όχι μόνο.-
