ΣΕΜΙΝΑΡΙΟ ΓΙΑ ΤΟ ΟΛΟΗΜΕΡΟ  ΣΧΟΛΕΙΟ

Στην Καρίτσα (19 Νοεμβρίου ) και στον Κορινό (26 Νοεμβρίου 2003)

ΟΙ ΕΙΣΗΓΗΣΕΙΣ

ΓΕΝΙΚΑ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ ΤΟΥ ΟΛΟΗΜΕΡΟΥ ΣΧΟΛΕΙΟΥ
ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΚΑΙ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗ ΚΑΘΟΔΗΓΗΣΗ ΤΩΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ

Εισήγηση του Δημητρίου Γ. Μπουτογιάννη, Σχολικού Συμβούλου Π. Ε. Πιερίας

ΕΙΣΑΓΩΓΗ – ΣΚΟΠΟΣ ΤΟΥ ΟΛΟΗΜΕΡΟΥ

Το Ολοήμερο Σχολείο (Ο. Σ.) θεσπίσθηκε από το Υπουργείο Παιδείας για να εξυπηρετήσει κοινωνικούς και παιδαγωγικούς σκοπούς. Οι κοινωνικοί σκοποί έχουν σχέση με τη μέριμνα της Πολιτείας να δώσει στους μαθητές που θα παραμείνουν στο σχολείο πέρα από το κανονικό ωράριο εργασίας τους ασφαλές εκπαιδευτικό περιβάλλον. Αυτό αποτελεί επιτακτική ανάγκη, όταν μάλιστα οι γονείς των μαθητών είναι εργαζόμενοι.

Η Πολιτεία με το Ο. Σ. συμβάλλει στον εναρμονισμό εργασιακής και σχολικής ζωής. Καταπολεμά διακρίσεις, προωθεί την κοινωνική συνοχή και προλαμβάνει φαινόμενα σχολικής διαρροής.

Οι παιδαγωγικοί σκοποί υπηρετούνται με την αξιοποίηση του απογευματινού χρόνου παραμονής των μαθητών στο σχολείο υπό την ευθύνη και εποπτεία εκπαιδευτικών. Υπηρετούνται επίσης με τη διδασκαλία μαθημάτων και δεξιοτήτων που διαμορφώνουν συνθήκες ανοικτού εκπαιδευτικού περιβάλλοντος και ελκυστικής μάθησης. Παρέχεται, στο μέτρο του δυνατού, υποστηρικτική βοήθεια σε μαθητές που αντιμετωπίζουν μαθησιακές δυσκολίες και δυνατότητα καθοδήγησης, μελέτης και προετοιμασίας μαθημάτων της επόμενης ημέρας.

ΔΙΑΠΡΟΣΩΠΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ

Γνωρίζοντας το σκοπό και τους στόχους του Ο. Σ., το σκοπό της αγωγής, το ρόλο, το έργο και τις δυνατότητες του σχολείου και του δασκάλου, του κοινωνικού περίγυρου μέσα στον οποίο κινείται και εργάζεται, μπορούμε να προβούμε σε κάποιες επισημάνσεις, οι οποίες θα βοηθήσουν ίσως στη διαμόρφωση σωστής διαπροσωπικής σχέσης στο Ο. Σ. Οι σχέσεις αυτές αποτελούν ουσιαστικό παράγοντα επιτυχίας του έργου του σχολείου.

Το εγχείρημα είναι δύσκολο και γίνεται δυσκολότερο, όταν μιλάμε για τον απογευματινό κύκλο του Ο. Σ., όπου οι συνθήκες εργασίας είναι συνήθως δύσκολες. Στον κύκλο αυτόν έχουμε συνήθως μεγάλο αριθμό μαθητών διαφόρων ηλικιών. Οι συνθήκες παραμονής και εργασίας δεν είναι πάντα οι καλύτερες, αφού η όλη δραστηριότητα αναπτύσσεται στους χώρους όπου είχαμε τον πρωινό κύκλο. Αν βέβαια δεν υπάρχει μέριμνα από τον υπεύθυνο του σχολείου για την οργάνωση του χώρου, έστω και με τα βασικά και πλέον απαραίτητα μέσα, τότε το έργο γίνεται δυσκολότερο.

Η ανάπτυξη διαπροσωπικών σχέσεων, σε οποιαδήποτε περίπτωση, απαιτεί μεθοδικότητα, αισιοδοξία και αγάπη για ότι επιχειρούμε να φέρουμε σε πέρας. Η παιδαγωγική συγκρότηση του δασκάλου και η επαγγελματική του συνείδηση θα συμβάλλουν να ξεπεραστούν πολλές από τις δυσκολίες. Η ηρεμία, η φιλική στάση απέναντι σε όλους, η έκδηλη διάθεση για στήριξη και συνεργασία είναι παράγοντες που θα ανατρέψουν αρνητικά δεδομένα, αν υπάρχουν, και θα φέρουν πολύ κοντά μαθητές και δάσκαλο. Μαθητές και εκπαιδευτικούς όλων των ειδικοτήτων που προσφέρουν υπηρεσίες στο Ο. Σ.

Αν ο χώρος παραμονής και εργασίας οργανωθεί σωστά, όπως τουλάχιστον υποδεικνύεται από τις σχετικές εγκυκλίους του Υπουργείου Παιδείας, αν ο εκπαιδευτικός ενεργοποιήσει τις διοικητικές του ικανότητες, τότε θα έχει πετύχει σε μεγάλο βαθμό το Ο. Σ. τους στόχους του. Θα έχουν διαμορφωθεί προϋποθέσεις για εδραίωση σωστής σχέσης μαθητών - εκπαιδευτικού.

Από την καθημερινή πραγματικότητα φαίνεται, πως όπου υπάρχουν και καλλιεργούνται οι προϋποθέσεις που προαναφέρθηκαν, εκεί οι μαθητές αγαπούν το δάσκαλο, τρέχουν κοντά του όταν καλούνται, υπακούουν στις υποδείξεις και στις συμβουλές του. Αισθάνονται κοντά του σιγουριά, ασφάλεια, στήριξη στην αντιμετώπιση των όποιων δυσκολιών στο μάθημα, στην παραμονή τους στο σχολείο. Οι μεταξύ των μαθητών σχέσεις συνύπαρξης, συνεργασίας, τακτοποίησης του χώρου, λύσης προβλημάτων, προετοιμασίας εργασιών βαίνει συνεχώς βελτιούμενη. Οι μεγαλύτεροι φροντίζουν τους μικρότερους, βοηθούν το δάσκαλο στο έργο του.

Είδαμε μαθητές με οικογενειακά, οικονομικά, μαθησιακά προβλήματα να προσέρχονται με προθυμία στο ολοήμερο, γιατί ο εκπαιδευτικός τα πλησίασε όσο έπρεπε. Τα βοήθησε να ξεπεράσουν συμπλέγματα και δυσκολίες, να αισθανθούν σιγουριά και ασφάλεια. Αντίθετα, όπου υπήρξε χαλάρωση στην οργάνωση, στη διαμόρφωση κατάλληλου παιδαγωγικού κλίματος, αδιαφορία για τα παιδιά και τα αντικείμενα απασχόλησης και μάθησης, εκεί κυριάρχησε η αταξία, ο εκνευρισμός, η πλημμελής φοίτηση, η κακή διαπροσωπική σχέση.

Στη διαμόρφωση καλών σχέσεων βοηθάει η στάση και η δυναμική του σχολείου, η σχέση Διευθυντή και Εκπαιδευτικών, η λειτουργία του Συλλόγου των Διδασκόντων. Το ολοήμερο και η επιτυχία του είναι υπόθεση όλων, όπως και όλα τα συντελούμενα στη σχολική μονάδα. Τεταμένες σχέσεις εκπαιδευτικών δημιουργούν τις ανάλογες παρενέργειες στις σχέσεις εκπαιδευτικών - μαθητών και στις μεταξύ των μαθητών σχέσεις. Η σωστή οργάνωση της σχολικής ζωής προλαμβάνει πολλά. Αν έχουμε ανάλογη οργάνωση στη διδασκαλία, αν χρησιμοποιήσουμε τις κατάλληλες μεθόδους, τότε τα προβλήματα αρνητικής συμπεριφοράς και απειθαρχίας μειώνονται.

Τι είναι τελικά το ζητούμενο; Ο ρόλος του δασκάλου από καλός να γίνει καλύτερος, να γίνει άριστος. Είναι χαρακτηριστικά όσα περιέχονται στο παρακάτω κείμενο. «..Ο καλός δάσκαλος μπορεί να δώσει στους μαθητές του πολλές απαντήσεις σε πολλές ερωτήσεις. Ο άριστος όμως δάσκαλος βοηθάει τους μαθητές του να βρουν μόνοι τους τις απαντήσεις. Ο καλός δάσκαλος γνωρίζει ότι οι μαθητές του οφείλουν να είναι υπεύθυνοι, τίμιοι και καλοί πολίτες. Ο άριστος όμως δάσκαλος γνωρίζει ότι η υπευθυνότητα, η τιμιότητα και η ιδιότητα του καλού πολίτη δεν μπορούν να διδαχθούν στη διδακτέα ύλη, επειδή τέτοιες αξίες μεταδίδονται μέσω καθημερινών πράξεων και όχι μέσω καθημερινών διαλέξεων. Ο καλός δάσκαλος αγωνίζεται να διατηρήσει τον έλεγχο της τάξης του. Ο άριστος όμως δάσκαλος γνωρίζει ότι πρέπει πρώτα από όλα να μπορεί να ελέγχει τον εαυτό του….

ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ

Οι εργασίες του Ο. Σ. μετά μικρό διάλειμμα ή μετά τη διαδικασία του φαγητού αποτελούν συνέχεια των εργασιών του πρωινού κύκλου. Οι μαθητές ήδη έχουν κοπιάσει για αρκετές ώρες και για διάφορα μαθήματα. Τους έχει προσφερθεί νέα γνώση, την οποία πρέπει να αφομοιώσουν και μέσα από διάφορες εργασίες και διαδικασίες να την εμπεδώσουν. Είναι φυσικό στον απογευματινό κύκλο του ολοήμερου τα παιδιά να είναι κουρασμένα, να επιζητούν κάτι το διαφορετικό. Η χαλάρωση είναι αναγκαία, όπως και η δραστηριοποίηση σε περιβάλλον διαφορετικό από εκείνο στο οποίο εργάστηκαν τις προηγούμενες ώρες.

Τα όσα προαναφέρθηκαν αποτελούν εικόνα της πραγματικότητας. Είναι πολύ φυσικό το απόγευμα να παρουσιάζονται φαινόμενα έντασης και καμιά φορά και αταξίας. Η ψυχολογική κατάσταση των μαθητών το απόγευμα είναι διαφορετική από εκείνη του πρωινού κύκλου παραμονής και συμμετοχής στο σχολείο. Αυτό δεν μπορούμε να το αγνοήσουμε. Πρέπει να διερευνήσουμε τι συμβαίνει στους μαθητές, να παρακολουθήσουμε τη στάση και τη συμπεριφορά τους, να διαμορφώσουμε την ανάλογη προσωπική μας στάση. Η διαμόρφωση φιλικού κλίματος, ατμόσφαιρας όπου ο δάσκαλος κατευθύνει, οδηγεί, βοηθάει και συμπαρίσταται στις δυσκολίες και στα προβλήματα των μαθητών, είναι ότι το καλύτερο. Αν υπάρχουν προβλήματα, πρέπει να τα αναζητήσουμε στην ψυχοσύνθεση των παιδιών, στο οικογενειακό τους περιβάλλον, στη δική μας στάση, συμπεριφορά και μέθοδο. Ας αναρωτηθούμε, μήπως δημιουργούν προβλήματα οι δυσκολίες των διδασκομένων μαθημάτων και που οφείλονται αυτές;

Είναι πολύ σημαντικό να κρατήσουμε το ενδιαφέρον των μαθητών αμείωτο για όλες τις δραστηριότητες του ολοήμερου αλλά και για το ίδιο ο σχολείο. Ας προκαλεί το ενδιαφέρον των μαθητών το παιδαγωγικό και διδακτικό κλίμα της τάξης. Όλες οι δραστηριότητες πρέπει να κινούν το ενδιαφέρον με το περιεχόμενο και τη διαδικασία τους. Θα το πετύχουμε αυτό, αν υπάρχει συνεργασία του υπεύθυνου και των δασκάλων του ολοήμερου με τους δασκάλους των άλλων τάξεων, με τους εκπαιδευτικούς ειδικοτήτων, με τις πρωτότυπες και καινοτόμες ιδέες, με τη φαντασία και την ευρηματικότητα, με την αγάπη για τα παιδιά και τη δουλειά.

Οι μαθητές στο σχολείο πρέπει να δρουν αυτόνομα και υπεύθυνα. Τότε οι παρεμβάσεις του δασκάλου είναι ουσιαστικές. Δεν προσφέρει έτοιμες λύσεις, αλλά τα μαθαίνει να αναζητούν λύσεις εξαντλώντας τα μέσα που έχουν στη διάθεσή τους. Η αυτονομία και η υπευθυνότητα αποτελούν παράγοντες επιτυχίας. Όταν καλλιεργηθούν μεθοδικά και ολοκληρωμένα, συμβάλλουν στη σωστή ψυχολογική συγκρότηση των σημερινών μαθητών και αυριανών πολιτών.

Οι ανάγκες είναι γνώρισμα και των μαθητών. Το ολοήμερο με τον εμπλουτισμό του προγράμματός του, με τη διδασκαλία επιπρόσθετων μαθημάτων που έχουν σπουδαιότητα στην κοινωνική και πολιτιστική συγκρότησή του καλύπτει σε μεγάλο βαθμό τις σχετικές ανάγκες. Κάνουμε κάτι γιατί θα μας χρειασθεί σήμερα, ίσως αύριο και ίσως πολύ περισσότερο στη μελλοντική ζωή και σταδιοδρομία.

Ο ομαδικός, συνεργατικός, βιωματικός τρόπος εργασίας δημιουργεί στους μαθητές κατάσταση ευφορίας και θετικής στάσης απέναντι στο σχολείο και στις υποχρεώσεις που του δημιουργεί η φοίτησή του σε αυτό. Όλοι ως εκπαιδευτικοί έχουμε αισθανθεί ψυχική γαλήνη και πληρότητα, όταν οι μαθητές μένουν ενθουσιασμένοι από τον τρόπο δουλειάς, από τα αποτελέσματα που επιτυγχάνουν. Το αίτημά τους να επαναλάβουμε τρόπους και δράσεις που φέρνουν τέτοιου είδους αποτελέσματα είναι γνωστό φαινόμενο.

ΣΧΕΣΕΙΣ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑΣ ΜΕ ΦΟΡΕΙΣ
ΤΟΥ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΥ ΠΕΡΙΓΥΡΟΥ

Για να επιτευχθεί η προσπάθεια του ολοήμερου πρέπει το σχολείο να είναι ανοιχτό προς κάθε κατεύθυνση, πολύ περισσότερο προς την κοινωνία μέσα στην οποία λειτουργεί, αναπτύσσεται και δίνει δείγματα του έργου και των αποτελεσμάτων του.

Κύριος πυρήνας, ψυχή και πνοή του θεσμού αυτού για κάθε σχολική μονάδα είναι ο Διευθυντής και ο Σύλλογος των διδασκόντων. Μέλη αυτού είναι ο υπεύθυνος του ολοήμερου, οι δάσκαλοι που εργάζονται σε αυτό, οι εκπαιδευτικοί ειδικοτήτων.

Άμεση προτεραιότητα όλων αποτελεί η έγκαιρη ενημέρωση των γονέων και των κηδεμόνων για το σκοπό του Ο. Σ., τον τρόπο λειτουργίας του, η τήρηση διαδικαστικών θεμάτων (υποβολή δήλωσης επιθυμίας φοίτησης μαθητή, την επιλογή των πρόσθετων διδακτικών αντικειμένων), η ομαλή λειτουργία του σχολείου χωρίς κενά και παραλείψεις και η τακτική φοίτηση των μαθητών.

Είναι πολύ ουσιαστικό να γνωρίζουν οι γονείς, ποιοι εκπαιδευτικοί διδάσκουν στο Ο. Σ., πως και τι διδάσκουν, τι προβλήματα αντιμετωπίζουν, πως μπορούν να βοηθήσουν στην προσπάθεια του δασκάλου των παιδιών τους. Η άγνοια, η κακή πληροφόρηση και η απομάκρυνση των γονέων από το σχολικό έργο δημιουργεί παρενέργειες που έχουν δυσμενείς επιπτώσεις στο ίδιο το παιδί, στον εκπαιδευτικό και στη σχολική μονάδα.

Πρέπει να επιζητούμε τη συμμετοχή και τη συμπαράσταση των γονέων στη δουλειά μας. Από τη λειτουργία ολοήμερων της περιφέρειάς μας αντλούμε την εμπειρία πως εκεί όπου είχαμε και έχουμε ενεργό συμμετοχή γονέων, τα αποτελέσματα ήταν και είναι θετικά στην οργάνωση, στη λειτουργία, στον εξοπλισμό.

Είχαμε βοήθεια γονέων σε θέματα που έχουν σχέση με την καθαριότητα, την τακτοποίηση πραγμάτων με διακριτικό τρόπο, όπως διακριτική είναι και η αποχώρησή τους. Συμβαίνουν αυτά, γιατί έχει εμπνεύσει ο εκπαιδευτικός που εργάζεται στο ολοήμερο, ο τρόπος της δουλειάς του, η αγάπη του για τα παιδιά. Η πρόβλεψη συνάντησης σχολείου και γονέων ανά δίμηνο τουλάχιστον με σκοπό τη συνεργασία, την ενημέρωση για τα αποτελέσματα που επιτυγχάνονται στη συγκεκριμένη αυτή περίοδο και η λήψη μέτρων για την ενίσχυση του θεσμού είναι διαδικασία που πρέπει να τηρείται. Σε αυτή εμπλέκονται ο διευθυντής του σχολείου, ο σχολικός σύμβουλος και ο αρμόδιος διοικητικός προϊστάμενος.

Ο κοινωνικός περίγυρος του σχολείου είναι ευρύτερος. Δεν επικεντρώνεται στη σχέση μόνο με τους γονείς. Η τοπική αυτοδιοίκηση μετά τη σωστή ενημέρωση που πρέπει να έχει μπορεί να βοηθήσει σε πολλές καταστάσεις του σχολείου. Πρέπει να εργασθούμε προς την κατεύθυνση, να επισημανθεί ο ρόλος της αυτοδιοίκησης σε σχέση με το σχολείο, να ευαισθητοποιήσουμε τους τοπικούς παράγοντες για ένα έργο που είναι κοινή υπόθεση όλων μας.

Η ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ – ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΑ ΚΑΘΟΔΗΓΗΣ ΤΩΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ

Το Ο. Σ. είναι ένας νέος θεσμός στον τόπο μας, ο οποίος μετά σύντομη πορεία μέσα από διάφορες μορφές οργάνωσης και λειτουργίας προσπαθεί να βρει την τελική μορφή του. Ανδρώνεται καθημερινά και ενισχύεται με την προσπάθεια και τη συμβολή όλων των εμπλεκομένων σε αυτόν φορέων και προσώπων.

Οι εκπαιδευτικοί που έχουν αναλάβει το κύριο βάρος της λειτουργίας του με την προσφορά εργασίας στον παιδαγωγικό και το διδακτικό τομέα αποτελούν την ψυχή του. Οι λειτουργοί αυτοί έχουν ανάγκη από στήριξη σε όλα όσα προσπαθούν. Μπορεί να είναι άριστοι επιστήμονες, καλοί δάσκαλοι, σωστοί παιδαγωγοί, δεν παύουν να έχουν ανάγκη στήριξης. Η διαδικασία που ακολουθείται στο πρόγραμμα, τα προβλήματα που παρουσιάζονται κατά την καθημερινή λειτουργία και πράξη επιθυμούμε να τα ανακοινώσουμε, να τα συζητήσουμε.

Η αναγκαιότητα αυτή στο Ο. Σ. είναι επιτακτικότερη, διότι είναι νέος θεσμός με αρκετές αδυναμίες στην υλικοτεχνική ιδιαίτερα υποδομή, εργάζονται σε αυτόν εκπαιδευτικοί κυρίως ειδικοτήτων με μικρή τις περισσότερες φορές διδακτική εμπειρία, έχουμε στον ίδιο χώρο εργασίας μαθητές διαφόρων ηλικιών και με διαφορετικές δυνατότητες. Επίσης τα γνωστικά αντικείμενα που απασχολούν τους μαθητές είναι διαφορετικών επιπέδων και δυσκολιών.

Για όλα αυτά, αλλά και για πολλά άλλα που προκύπτουν στην πορεία του χρόνου και των εργασιών ο εκπαιδευτικός δεν είναι μόνος. Δεν πρέπει να αισθάνεται μόνος, διότι από την Πολιτεία έχουν θεσπισθεί θεσμοί που σκοπό έχουν να υπηρετήσουν και αυτήν ακριβώς την προσπάθεια, που αφορά στην οργάνωση και λειτουργία του Ο. Σ.

Ο Διευθυντής του σχολείου.

Η καλή και σωστή λειτουργία του Ο. Σ. απαιτεί την τοποθέτηση στη σχολική μονάδα δυναμικού και καταρτισμένου διευθυντή. Βασικά και πρωτεύοντα καθήκοντά του είναι να αναλαμβάνει πρωτοβουλίες, να προγραμματίζει σωστά, να κατευθύνει όλες τις σχολικές δραστηριότητες και να εποπτεύει όλα όσα συντελούνται στο σχολικό χώρο για τον οποίο είναι υπεύθυνος.

Κοντά στη διοικητική ικανότητά του απαραίτητη είναι η ύπαρξη επιστημονικής κατάρτισης, αγάπης και ενδιαφέροντος για τα παιδιά και το σχολικό έργο.

Η δυνατότητες του διευθυντή να κάνει όλα όσα προαναφέρθηκαν με την παράλληλη οργάνωση και λειτουργία του συλλόγου των διδασκόντων της σχολικής του μονάδας είναι το ζητούμενο και το επιθυμητό. Τότε στο σχολείο κυριαρχεί το δημοκρατικό και συναδελφικό πνεύμα, η ατομική και συλλογική ανάληψη ευθυνών.

Ο διευθυντής μπορεί να ενθαρρύνει, να εμψυχώνει και να στηρίζει επιστημονικά και παιδαγωγικά τους εκπαιδευτικούς - συνεργάτες του με τις γνώσεις, τις εμπειρίες, την αξιοποίηση των μέσων του σχολείου. Με τη συχνή παρουσία του στο Ολοήμερο, με τις καλές διαπροσωπικές σχέσεις του με τους εκπαιδευτικούς, τους γονείς, τους μαθητές και όλους τους φορείς του κοινωνικού περίγυρου του σχολείου.

Εξάλλου σε συνεργασία με το διευθυντή διεύθυνσης ή τον προϊστάμενο γραφείου και τους σχολικούς συμβούλους προωθεί τη λειτουργία του ολοήμερου, των εκπαιδευτικών καινοτομιών και έχει την ευθύνη για την οργάνωση και τη λειτουργία τους. Ενημερώνει τους εκπαιδευτικούς, τους γονείς και τους μαθητές για την εκπαιδευτική πολιτική, τους στόχους και το έργο του σχολείου. Έχει την παιδαγωγική ευθύνη για τη διαμόρφωση θετικού κλίματος στο σχολείο που διευθύνει και καταβάλλει κάθε προσπάθεια για την ανάπτυξη αρμονικών σχέσεων μεταξύ των μελών της σχολικής κοινότητας.

Ο Διευθυντής εκπαίδευσης ή Προϊστάμενος γραφείου

Ουσιαστική στη διοικητική στήριξη του έργου του ολοήμερου μπορεί να είναι η συμβολή του διευθυντή εκπαίδευσης ή του προϊσταμένου γραφείου. Αποτελεί προϋπόθεση για τη διαμόρφωση κατάλληλου παιδαγωγικού κλίματος στη σχολική μονάδα.

Είναι πολύ θετικό να αισθάνεται ο εκπαιδευτικός, ότι το έργο του το παρακολουθεί με ενδιαφέρον ο προϊστάμενός του, ο οποίος συμμετέχει στα προβλήματα και στις δυσκολίες που αντιμετωπίζει, όπως και χαίρεται και εκφράζει την ευαρέσκειά του για τις επιτυχίες και τις προόδους των εκπαιδευτικών.

Η επιστημονική και παιδαγωγική στήριξη είναι έργο του σχολικού συμβούλου, στον οποίο θα αναφερθούμε στη συνέχεια, αλλά έξω από αυτή δεν μπορεί να τοποθετηθούν και άλλοι παράγοντες, όπως ο διευθυντής ή ο προϊστάμενος εκπαίδευσης που προαναφέραμε.

Στα καθήκοντά τους είναι η εποπτεία και η παροχή απαραιτήτων οδηγιών στους διευθυντές των σχολείων. Στην παιδαγωγική κατεύθυνση και ειδικότερα στην αποκατάσταση ήρεμου παιδαγωγικού κλίματος, όταν υπάρχει ανάγκη, μπορούν να συμβάλλουν με τις συσκέψεις και τη διοργάνωση επιμορφωτικών συναντήσεων σχετικών με τις αρμοδιότητές τους, τη συνεργασία με άλλους φορείς, όπως είναι οι σχολικοί σύμβουλοι, με τη φροντίδα για την υποδομή των σχολείων και τον εξοπλισμό τους και παρεμβάσεις ακόμη στην αρχιτεκτονική των εξωτερικών και εσωτερικών χώρων των σχολείων.

Ο Σχολικός Σύμβουλος

Ο άμεσος συνεργάτης του εκπαιδευτικού σχετικά με την επιστημονική και παιδαγωγική ενημέρωσή του είναι ο σχολικός σύμβουλος Π. Ε. της περιφέρειας στην οποία ανήκει το σχολείο. Η ενημέρωση αυτή μπορεί να έχει σχέση με το περιεχόμενο και τους σκοπούς, την οργάνωση του χώρου και των δραστηριοτήτων, τη διδακτική προσέγγιση των αντικειμένων του ολοήμερου. Επίσης η ενημέρωση αφορά τα γενικά παιδαγωγικά θέματα του σχολείου αυτού, τους τρόπους συνεργασίας των φορέων που έχουν σχέση με αυτό, τη σύνταξη του ωρολογίου προγράμματος.

Η ενημέρωση και η επιμόρφωση, όποια μορφή και αν έχει, π. χ. ενδοσχολική, σεμιναρίου, ημερίδας, έχει άμεση σχέση με το σχολικό σύμβουλο, το διευθυντή και το προσωπικό του σχολείου. Ο σχολικός σύμβουλος είναι εκείνος που θα παρακινήσει για κάτι τέτοιο, εκείνος που θα συμβάλει στη διοργάνωση και στην επιτυχία της προσπάθειας.

Δεν είναι λίγα τα θέματα που απασχολούν τους εκπαιδευτικούς του ολοήμερου. Οι επιμορφωτικές ανάγκες των εκπαιδευτικών του εστιάζονται σε θέματα διδακτικής μεθοδολογίας, τρόπους προετοιμασίας και μελέτης των μαθημάτων της επόμενης ημέρας, στην οργάνωση και αξιοποίηση των εργαστηρίων, στην ομαδική εργασία των μαθητών, στα σχέδια εργασιών. Κάθε σχολική μονάδα μπορεί να δώσει τις δικές της προτεραιότητες και να προχωρήσει στην υλοποίηση της επιμόρφωσης με τις οδηγίες του σχολικού συμβούλου.

Εκτός από το σχολικό σύμβουλο της περιφέρειας υπάρχουν και οι σχολικοί σύμβουλοι των ειδικοτήτων. Ειδικότητες στο ολοήμερο έχουμε αρκετές. Αγγλικής γλώσσας, πληροφορικής, φυσικής αγωγής, αισθητικής αγωγής. Χωρίς να επεμβαίνει ο σχολικός σύμβουλος σε θέματα καθαρά του διδακτικού και επιστημονικού πεδίου της ειδικότητας, καλό είναι να επιδιώκεται η συνεργασία με τους εκπαιδευτικούς για τη διαμόρφωση της κατάλληλης παιδαγωγικής ατμόσφαιρας στο σχολείο, για τον εντοπισμό των δυσκολιών των μαθητών, την οργάνωση του προγράμματος, τη γνώση της ψυχολογίας των μαθητών.

Ο υπεύθυνος ολοήμερων σχολείων.

Με φροντίδα του Υπουργείου Παιδείας έχει καθιερωθεί ο θεσμός του υπευθύνου των ολοήμερων σχολείων σε νομαρχιακό ή διανομαρχιακό επίπεδο. Έχει την άμεση σχέση και ευθύνη για τη λειτουργία των σχολείων αυτών. Βρισκόμαστε στην αρχή του θεσμού. Δοκιμάζεται, θα δοκιμασθεί στο χρόνο και στην καθημερινή λειτουργία.

Δεν είναι μόνος του ο υπεύθυνος των ολοήμερων και δεν έχει αυτός και μόνο την ευθύνη για ό,τι σχετικό γίνεται στο σχολείο. Σε συνεργασία με τους εμπλεκόμενους φορείς μπορεί να συμβάλει στην επιτυχία του έργου του Ο. Σ.

ΤΟ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΚΛΙΜΑ ΤΟΥ ΣΧΟΛΕΙΟΥ

Όλα όσα προαναφέρθηκαν μπορούν, και με λίγη έστω προσπάθεια, να λειτουργήσουν για τη διαμόρφωση θετικού παιδαγωγικού κλίματος στο σχολείο. Σε αυτόν όμως τον τομέα τον πρώτο λόγο έχουν οι εκπαιδευτικοί.

Οι μαθητές του ολοήμερου έχουν την ευκαιρία να δουν τον εκπαιδευτικό σε ένα διαφορετικό ρόλο από το γνωστό τους ως σήμερα. Ο δάσκαλος, λειτουργεί ως σύντροφος σε κοινή προσπάθεια, όπως η προετοιμασία για το φαγητό και η κοινή σίτιση, η τακτοποίηση του χώρου, η προετοιμασία των μαθημάτων για την επόμενη ημέρα. Είναι συνεργάτης και σύμβουλος στην εκπόνηση όχι μόνο εργασιών αλλά και διαφόρων άλλων δραστηριοτήτων.

Το ίδιο μπορεί να συμβαίνει και με τους εκπαιδευτικούς ειδικοτήτων. Ο γυμναστής, ο μουσικός, ο εκπαιδευτικός ξένης γλώσσας δεν έρχονται για να επαναλάβουν τη διδακτέα ύλη των γνωστικών τους αντικειμένων που διδάσκονται στον πρωινά κύκλο. Αντίθετα, έρχονται για να ενισχύσουν την προσπάθεια στα μαθήματα, να βοηθήσουν στη συγκρότηση και στην εκπόνηση των κατ΄ οίκον εργασιών.

Το ενδιαφέρον των μαθητών είναι έντονο για την πληροφορική, το χορό, τα εικαστικά, τη θεατρική παιδεία. Όλα αυτά δίνουν μια άλλη διάσταση στη σχολική δράση και ζωή και διαμορφώνουν θετικό παιδαγωγικό κλίμα στο σχολείο. Αναπτύσσουν και καλλιεργούν στενότερες σχέσεις μεταξύ εκπαιδευτικών και μαθητών, αλλά και μεταξύ των ίδιων των μαθητών.

Η παραμονή των μαθητών στο σχολικό χώρο τις απογευματινές ώρες δίνει τη δυνατότητα στον εκπαιδευτικό να έχει ρόλο συμβούλου των μαθητών σε θέματα αγωγής, συμπεριφοράς, διαπροσωπικών σχέσεων και τρόπων αξιοποίησης του ελεύθερου απογευματινού χρόνου. Με όλα αυτά ο ρόλος του εκπαιδευτικού είναι ουσιαστικά παιδαγωγικός. Αυτό είναι εκείνο που θα ενδυναμώσει και θα ενισχύσει τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα του μαθητή. Του δίνει τη δυνατότητα να εκφράσει τις σκέψεις και τις απόψεις του σε σχολικό χώρο, όπου κυριαρχεί κλίμα κατανόησης.

Όλα όσα προαναφέρθηκαν μπορούν να συμβάλουν στην επιτυχία των σκοπών και των στόχων του ολοήμερου. Ανήκουν σε θεωρητικό πεδίο, αλλά έχουν και πρακτική εφαρμογή. Φαίνονται απλά και αυτονόητα, αλλά είναι ουσιαστικά. Πολλές φορές το παιχνίδι χάνεται στη μη εφαρμογή απλών και αυτονόητων ενεργειών.

Αγαπητοί συνάδελφοι

Το Ολοήμερο σχολείο είναι το σχολείο του μέλλοντος. Το ποτάμι δε γυρίζει πίσω και οι εξελίξεις θα εξακολουθήσουν να τρέχουν. Και όσο αυτές θα τρέχουν, το ολοήμερο σχολείο θα γίνεται ανάγκη όλο και πιο επιτακτική, όλο και πιο επείγουσα.

Είναι γεγονός ότι για να υλοποιηθεί ένας θεσμός σύμφωνα με τους διακηρυγμένους στόχους του, θα πρέπει να γίνει κατανοητός από όλους τους εμπλεκόμενους, αλλά κατά κύριο λόγο θα πρέπει να γίνει κατανοητός από εκείνους που καλούνται να τον εφαρμόσουν στην πράξη και αυτοί είναι οι εκπαιδευτικοί, οι οποίοι μαζί με το σχολικό σύμβουλο, το διευθυντή εκπαίδευσης και το προϊστάμενο του γραφείου θα σχεδιάσουν, θα προγραμματίσουν και θα πάρουν τα απαραίτητα μέτρα για την επιτυχία οποιουδήποτε προγράμματος και «εν προκειμένω» του Ολοήμερου Σχολείου.

Γι’ αυτό , όλοι μαζί και ο καθένας από τη θέση που το υπηρετεί να συμβάλλουμε για να το φτιάξουμε όσο το δυνατό πιο ευέλικτο, πιο καλό, πιο αποτελεσματικό.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

1. Εγκύκλιοι του Υπουργείου Παιδείας και Θρησκευμάτων που έχουν σχέση με το ολοήμερο Σχολείο.
2. Ολοήμερο σχολείο, λειτουργία και προοπτικές, ΥΠΕΠΘ – Παιδαγωγικό Ινστιτούτο, επιστημονική επιμέλεια, Ι. Ε. Πυργιωτάκης, ΟΕΔΒ, Αθήνα 2002 .
3. Παπάς, Αθανάσιος, Η αντιπαιδαγωγικότητα της παιδαγωγικής, Αθήνα 1999.
4. Πυργιωτάκης Ιωάννης, Εισαγωγή στην παιδαγωγική, εκδόσεις Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα 1999.

«Σχέσεις Σχολείου και οικογένειας: Η περίπτωση του Ολοήμερου Δημοτικού σχολείου»

Εισηγητής:
Δρ Ιωάννης Φύκαρης, Σχολικός Σύμβουλος 3ης Εκπαιδευτικής Περιφέρειας
Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης Νομού Πιερίας

Η ανάπτυξη σχέσεων ανάμεσα στο σχολείο και την οικογένεια θεωρείται ως διαδικασία κοινωνικής και εκπαιδευτικής επικοινωνίας, η οποία αφενός περιορίζει τους διαχωρισμούς και τις ανισότητες και αφετέρου οδηγεί σε αποτελεσματικότερη εκπαίδευση των παιδιών.

Ταυτόχρονα οι γονείς όλο και περισσότερο αντιλαμβάνονται ότι τελικά η σχέση τους με το σχολείο δεν είναι μόνο διαδικαστικού χαρακτήρα αλλά λειτουργικού. Αυτό σημαίνει ότι άμεσα ελέγχουν την οργάνωση και λειτουργία του σχολείου όσον αφορά την ποιότητα της παρεχόμενης προς τα παιδιά τους εκπαίδευσης. Αυτό σημαίνει ότι ενδιαφέρονται ολοένα και περισσότερο για την ποιότητα του εκπαιδευτικού προσωπικού, τις κτιριακές συνθήκες και την υλικοτεχνική υποδομή.

Από την άλλη πλευρά και το σχολείο έχει ανάγκη από την συνεισφορά των γονέων, η οποία μπορεί να είναι πολυεπίπεδη. Ωστόσο, οι εκπαιδευτικοί κρατούν σε σχετική απόσταση τους γονείς δημιουργώντας έτσι ένα σημαντικό κενό επικοινωνίας. Μιας επικοινωνίας, η οποία η οποία και αναγκαία είναι και συμβάλλει στην αποτελεσματική αντιμετώπιση των εκπαιδευτικών καταστάσεων.

Καθίσταται, ως εκ τούτου, επιβεβλημένο να υπάρξει αλλαγή στάσεων και πρακτικών τόσο από τους γονείς όσο και κυρίως από τους εκπαιδευτικούς. Προϋπόθεση αυτής της αλλαγής είναι να ενστερνιστούν και οι δύο πλευρές την αξία της συστηματικής και ουσιαστικής συνεργασίας.

Η οικογένεια και το σχολείο είναι δύο κοινωνικοί θεσμοί που έχουν τη μεγαλύτερη επίδραση στη ζωή κάθε νέου ατόμου από την άποψη των συνεπειών τους στην ανάπτυξη της προσωπικότητας και την κοινωνικής παρουσίας του. Τόσο η οικογένεια όσο και το σχολείο αποτελούν μηχανισμούς κοινωνικοποίησης, οι οποίοι είναι διαφορετικοί ως προς τη δομή της λειτουργίας τους και της δυνατότητας τους να επηρεάσουν και να διαμορφώσουν το νέο άτομο.

Ο καθοριστικός ρόλος της οικογένειας έχει αναφερθεί από πολλούς συγγραφείς αυτού του πεδίου, οι οποίοι και επισημαίνουν ότι οι γονείς αναπόφευκτα επηρεάζουν και προσδιορίζουν την έκταση στην οποία οι εκπαιδευτικοί μπορούν να είναι αποτελεσματικοί στη μαθησιακή και κοινωνικοποιητική τους προσπάθεια. Στη βάση αυτή οι γονείς αποτελούν έναν ισχυρό παράγοντα της εκπαιδευτικής διαδικασίας.

Οι κοινωνικές αλληλεπιδράσεις ανάμεσα στους γονείς και τους εκπαιδευτικούς εξαρτώνται από τις αμοιβαίες αναπαραστάσεις τους. Πρόκειται για μια σχέση στην οποία οι γονείς και οι εκπαιδευτικοί θεωρούνται ικανοί να δώσουν και να πάρουν, έχουν αλληλοσυμπληρούμενη ετεροενίσχυση και αλληλοϋποστήριξη. Στην ανάπτυξη αυτής της σχέσης, η οποία στηρίζεται στην αρχή της ισότητας δεν συνεπάγεται ότι λανθάνει κάποιος εξισωτισμός. Δεν σημαίνει δηλαδή ότι δεν αναγνωρίζεται ότι οι εκπαιδευτικοί έχουν εξειδικευμένες γνώσεις, ικανότητες και εμπειρία. Σημαίνει ότι το κάθε μέλος αναγνωρίζει ότι οι ικανότητες, οι γνώσεις και η εμπειρία του άλλου είναι ίσης αξίας. Για να λειτουργήσει όμως το μοντέλο αυτό απαιτείται εκπαιδευτικοί και γονείς όχι μόνο να ανταλλάσσουν πληροφορίες, αλλά και να είναι σε θέση να ασκήσουν και να δεχθούν κριτική.

Ερευνητικά διαπιστώνεται ότι σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση των στάσεων των εκπαιδευτικών έναντι της συνεργασίας και επικοινωνίας με τους γονείς διαδραματίζει η ανησυχία τους σχετικά με τον κίνδυνο που μπορεί να προξενήσει στο έργο τους η ενίσχυση των δικαιωμάτων των γονέων από μια διευρυμένη ανάμειξής τους στο σχολείο. Η ανησυχία τους πηγάζει από ένα αίσθημα μείωσης του κύρους τους. Η εκτίμηση αυτή οδηγεί στην επιλογή των εκπαιδευτικών να κρατούν τους γονείς παθητικούς και αδαείς.

Ωστόσο, αυτή η άποψη αποδυναμώνει το σχολικό οργανισμό από την πολύτιμη βοήθεια των γονέων, η οποία αν καθοδηγηθεί σωστά είναι σε θέση να συμβάλει εποικοδομητικά. Η συνεργασία ανάμεσα στους γονείς και τους εκπαιδευτικούς μπορεί να λάβει μια ευρύτητα μορφών, η φύση και η ποιότητα της οποίας ποικίλει, αφού είναι ανάλογη με τις εναλλασσόμενες ανάγκες των παιδιών, των γονέων και των εκπαιδευτικών. Επομένως οι σχέσεις γονέων και εκπαιδευτικών είναι αποτελεσματικές όταν είναι ευέλικτες και ικανές να ανταποκρίνονται στις κάθε φορά μεταβαλλόμενες συνθήκες και στις διαφορετικές ανάγκες των οικογενειών.

Συνεπώς, εκπαιδευτικοί και γονείς πρέπει να αναλαμβάνουν συγκεκριμένες δράσεις και δεσμεύσεις, οι οποίες σε γενικές γραμμές αφορούν:

Την καθιέρωση διπλών διόδων επικοινωνίας, ώστε οι εκπαιδευτικοί να συνεργάζονται με τους γονείς, να εξηγούν τις απόψεις τους και να ανταλλάσσουν πληροφορίες για όποια θέματα κρίνονται αναγκαία. Αυτό όχι μόνο δεν μειώνει το κύρος τους αλλά ενδυναμώνει την οντότητά τους τόσο την προσωπική όσο και την επαγγελματική.

Την παροχή ευκαιριών στους γονείς να γίνονται μέλη της σχολικής κοινότητας και να συμμετέχουν σε όποιο επίπεδο θα τους ζητηθεί από το σχολείο, τονίζοντας την αξία αυτής της συμμετοχής.

Την ανάλογη καθοδήγηση και υποστήριξη προς τους γονείς, ώστε να είναι σε θέση να βοηθούν τα παιδιά τους αλλά και το σχολείο στο έργο του.

Βέβαια, η επιτυχής εφαρμογή της συνεργασίας των εκπαιδευτικών με τους γονείς εξαρτάται από τη σαφήνεια των σκοπών του σχολείου που δεν αφήνει περιθώρια για παρερμηνείες, από τον καλό σχεδιασμό και την αποτελεσματική επικοινωνία.

Το επίπεδο συνεργασίας σχολείου-γονέων καθίσταται ιδιαίτερα σημαντικό στο πλαίσιο λειτουργία του Ολοήμερου Σχολείου. Ενός σχολείου το οποίο αν και αποτελεί πλέον θεσμό και κατάκτηση της ελληνικής κοινωνίας, δημιουργεί στο ξεκίνημά του αμφισβητήσεις και αμφιβολίες για την πορεία και την προοπτική του, κυρίως όμως για την ποιότητα σε αυτό του παρεχόμενου διδακτικού και παιδαγωγικού έργου του.

Προβληματισμοί που εγείρονται άμεσα στην ελληνική οικογένεια η δομή και η σύνθεση της οποίας έχει διαφοροποιηθεί κι έχει γίνει έστω και αμυδρά αντιληπτό ότι οι μορφωτικές ανάγκες της σύγχρονης εποχής αποκτούν καινούριους ορίζοντες και νέες διαστάσεις.

Και το Ολοήμερο Σχολείο έρχεται να προσφέρει αυτές τις νέες ευκαιρίες για τις οποίες όμως πρέπει να πείσει για την αξία τους.

Οι γονείς από την άλλη πλευρά ως άμεσα ενδιαφερόμενοι αξιολογήσουν το νέο αυτό σχολείο με τα δικά τους κριτήρια. Στο σημείο αυτό πρέπει να είμαστε ιδιαίτερα προσεκτικοί.

Οι γονείς που επιλέγουν το πρόγραμμα αυτό για τα παιδιά τους συχνά συμπεριφέρονται με έναν ιδιαίτερο τρόπο θεωρώντας ότι το ολοήμερο σχολείο μπορεί να λειτουργήσει ως χώρος αυθαίρετης ή και υποκειμενικής προσέλευσης και αποχώρησης των παιδιών τους. Η κατάσταση αυτή δημιουργήθηκε εξαιτίας των πρόδρομων μορφών λειτουργίας του ολοήμερου σχολείου, όπου δεν υπήρχε ένα σαφώς οργανωμένο πρόγραμμα και ασαφή δικαιώματα και υποχρεώσεις.

Από τους γονείς τώρα πλέον περιμένουμε να εμπιστευτούν το νέο σχολείο. Αλλά για να γίνει αυτό πρέπει να πεισθούν για την αξιοπιστία του σχολείου. Και για να πεισθούν οφείλουμε να τους αποσαφηνίσουμε τον τρόπο δραστηριότητάς μας αλλά και τους επιδιωκόμενους στόχους σε ένα πλαίσιο αγαστής συνεργασίας μαζί τους.

Η συνεργασία με τους γονείς κρίνεται σημαντική και η συνεισφορά τους μπορεί να είναι πολύτιμη. Θα πρέπει όμως να γνωρίζουν τα όριά τους και κυρίως ότι επιβάλλεται να ακολουθούν τους κανόνες και τις αρχές που θέτει το σχολείο για τη διαπαιδαγώγηση των παιδιών τους και όχι να προσπαθούν οι ίδιοι να θέτουν τους δικούς τους κανόνες, τους οποίους θεωρούν ότι είναι οι πλέον σωστοί.

Βέβαια, για την εκδήλωση μιας σχετικής καχυποψίας, όσον αφορά τη λειτουργία του σχολείου ένα μέρος της ευθύνης έχει και το ίδιο το σχολείο, το οποίο δεν κατάφερε να εδραιωθεί στη συνείδησης της κοινωνίας στο βαθμό που του αρμόζει. Αυτό ανάγεται στο γεγονός ότι δεν ανέλαβε πρωτοβουλίες για να βγει προς την κοινωνία και να δηλώσει την εκεί παρουσία του. Ωστόσο, στις περιπτώσεις που το σχολείο συνεργάζεται αρμονικά και παραγωγικά με τους εκπροσώπους των γονέων ή άλλους εμπλεκόμενους προς την εκπαιδευτική διαδικασία φορείς έχει αποδειχθεί ότι υπήρξαν πολύ σημαντικά αποτελέσματα.

Ιδιαίτερη σημασία αποκτά η αξιοποίηση των γονέων και άλλων προσώπων στα πλαίσια των Projects ή άλλων δραστηριοτήτων, με τρόπο ώστε να μεταφέρουν τις γνώσεις και τις εμπειρίες τους μέσα στο σχολείο.

Το άνοιγμα του σχολείου προς την κοινωνία απαιτεί οργανωτικές ικανότητες από τον εκπαιδευτικό και ιδέες, ώστε να καταστεί το ολοήμερο σχολείο ένα ζωντανό κύτταρο της τοπικής κοινωνίας.

Οι διευρυμένες δυνατότητες αγωγής και μάθησης, που προσφέρονται στο ολοήμερο σχολείο, δημιουργούν υποχρεώσεις και απαιτήσεις ρόλων πιο σύνθετες και πιο διαφοροποιημένες σε σχέση με το τυπικό σχολείο. Οι ανάγκες όπως και το επίπεδο των διαπροσωπικών σχέσεων διαφοροποιούνται.

Ερευνητικά ακόμη προκύπτει ότι η παραμονή των παιδιών στο σχολείο για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα έχει θετικότατες επιπτώσεις και στην ευρύτερη διαδικασία κοινωνικοποίησής τους: η συλλογική λειτουργία των παιδιών για περισσότερες ώρες αυξάνει την κοινωνικότητά τους, τους δίνει την ευκαιρία να κάνουν καινούριους και περισσότερους φίλους και από τις υπόλοιπες τάξεις του σχολείου, αυξάνει τις ευκαιρίες συλλογικής δράσεις και παιχνιδιού με περισσότερα και διαφορετικής ηλικίας παιδιά.

Οι νέες ανάγκες των σύγχρονων κοινωνιών αλλά και τα νέα πρότυπα που προωθούνται μέσω κυρίως των καταναλωτικών συνηθειών δημιουργούν νέα δεδομένα τα οποία δικαιολογούν την ανάγκη να διατεθεί περισσότερος χρόνος στο σχολείο για την ανάληψη περισσότερων ευθυνών σε θέματα αγωγής.

Μέσα σε μια κοινωνία που συνεχώς αλλάζει το σχολείο δεν μπορεί να παραμείνει το ίδιο και αμετάβλητο. Γιατί, το σχολείο, ως τμήμα της ευρύτερης κοινωνίας, οφείλει να παρακολουθεί τις εξελίξεις και να συμβάλλει σε αυτές, κατά τρόπο που να ανταποκρίνεται στις σύγχρονες ανάγκες του παιδιού, της οικογένειας, της κοινωνίας. Κι αυτό διότι οι ρυθμοί της σύγχρονης οικογένειας άλλαξαν και έγιναν πιο γρήγοροι, περισσότερο πολύπλοκοι αλλά και πιο απόμακροι. Ταυτόχρονα στη σύγχρονη κοινωνία έχει γίνει σαφώς κατανοητό από τους γονείς, οι οποίοι έπαψαν πλέον να επαναπαύονται μόνο στα μαθήματα και στις γνώσεις που προσφέρει το σχολείο, αλλά αναζητούν περισσότερη γνώση για τα παιδιά τους σε διάφορα ιδιωτικά «εκπαιδευτικά καταστήματα», για να συμπληρώσουν εκεί τις γνώσεις και τη μόρφωσή τους. Και το ερώτημα που προέκυψε ήταν: «Πώς θα υπάρξει ένας χώρος που θα καλύπτει το παιδί με πλήρη παιδαγωγική ευθύνη και συγχρόνως θα του προσφέρει επαρκώς γνωστικά αντικείμενα, τα οποία τα αναζητούσε στην ιδιωτική «εκπαιδευτική αγορά»; Στο ερώτημα αυτό η απάντηση δόθηκε και είναι το Ολοήμερο Σχολείο.

Η Προετοιμασία στο Ολοήμερο Σχολείο Διευρυμένου Ωραρίου

Αποσπάσματα από εισήγηση του σχολικού συμβούλου Νίκου Καραΐσκου σε σεμινάριο με θέμα «Ολοήμερο Σχολείο» που έγινε στην Καρίτσα Πιερίας στις 19 Νοεμβρίου 2003

Μια από τις σημαντικές καινοτομίες των τελευταίων ετών στην Πρωτοβάθμια Εκπ/ση είναι ασφαλώς και το Ολοήμερο Σχολείο. Ξεκίνησε πριν 10 χρόνια περίπου με τη μορφή τμημάτων Δημιουργικής Απασχόλησης. Ήταν μια πρωτοβουλία του Υπουργείου Παιδείας και των Εργατικών Κέντρων με καλά αποτελέσματα.

Το 1998 ιδρύονται 28 Πιλοτικά Ολοήμερα Σχολεία σ΄ όλη τη χώρα. Ένα από αυτά μάλιστα, στην Κατερίνη. Το ένατο Δημοτικό Σχολείο. Ήταν και είναι μια καλά οργανωμένη κατάσταση, παρά τις κάποιες αδυναμίες που υπήρξαν στον αρχικό σχεδιασμό, και στη διδακτική εφαρμογή λόγω έλλειψης συστηματικής επιμόρφωσης. Οι αδυναμίες αυτές έχουν ελαττωθεί σημαντικά. Στο Πιλοτικό Ολοήμερο θεωρήθηκε μειονέκτημα το υποχρεωτικό της φοίτησης μέχρι τις 4 το απόγευμα από μια μεγάλη μερίδα γονέων. Κατά την άποψή μου δεν πρόκειται για μειονέκτημα. Τουναντίον μάλιστα. Έχουμε σταθερά δεδομένα εδώ και μπορούμε να τα ελέγχουμε.

Στα πιλοτικά ολοήμερα ξεκίνησαν κι αυτά με την «προετοιμασία για την άλλη μέρα». Όπως και στο Ολοήμερο Σχολείο Διευρυμένου Ωραρίου. Μια κατάσταση που σηκώνει συζήτηση. 11 έως 12 ώρες την εβδομάδα Ελληνικά στην πρωινή ζώνη και 3-5 ώρες Μαθηματικά είναι αρκετά για την ηλικία των μαθητών του Δημοτικού. Το απογευματινό ωράριο θα έπρεπε να ήταν σχολείο χαλάρωσης, πρωτοβουλιών Περιβαλλοντικής Εκπ/σης, Πολιτισμού, ευχάριστης Γυμναστικής κλπ.

Αυτά σαν ένας μικρός προβληματισμός για οποιαδήποτε συζήτηση παρέμβασης στο Ολοήμερο.

Εν πάση περιπτώσει πιστεύω πως όλα μπορούν να γίνουν καλύτερα. Ας έρθουμε στη σημερινή πραγματικότητα.

ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑ
Λέγοντας προετοιμασία εννοούμε τις προσπάθειες που κάνουν οι μαθητές στο σπίτι προκειμένου να ανταποκριθούν καλύτερα στις σχολικές υποχρεώσεις της άλλης ημέρας. Φυσικά, τις υποχρεώσεις αυτές τις ρυθμίζουν οι δάσκαλοι και οι δασκάλες των μαθητών, λαμβάνοντας ή μη υπόψη το βιβλίο του δασκάλου, που περιέχει πολύ χρήσιμες οδηγίες. Το «βιβλίο του δασκάλου» είναι επίσημο βιβλίο που εκδίδει το Υπουργείο Παιδείας μαζί με το Παιδαγωγικό Ινστιτούτό. Βέβαια, μπορεί οποιοσδήποτε εκπαιδευτικός να αγνοήσει αυτό το βιβλίο και να εφαρμόσει κάτι καλύτερο. Κι όταν λέμε «κάτι καλύτερο», δεν εννοούμε να δίνουμε στα παιδιά για το σπίτι 10, 20 ή και 30 ασκήσεις αριθμητικής, 10 ή και παραπάνω ασκήσεις και κανόνες που αφορούν την Ελληνική Γλώσσα, παπαγαλισμό μαθημάτων όπως Ιστορία, Θρησκευτικά κλπ. Δυστυχώς η νοοτροπία των πολλών ασκήσεων και εργασιών για το σπίτι από μεγάλη μερίδα εκπ/κών είναι υπαρκτή, με αποτέλεσμα να ταλαιπωρούνται αφάνταστα μαθητές και γονείς. Και να σκεφτεί κανείς πως τα παιδιά πηγαίνουν και σε ιδιωτικά φροντιστήρια!

Πέρα απ΄ αυτό, η νοοτροπία αυτή υποτιμάει το έργο του εκπ/κού γιατί δείχνει πως υπάρχουν αμφιβολίες για την κατανόηση των πρωινών μαθημάτων από πλευράς μαθητών. Πιο απλά υπάρχουν αμφιβολίες από τον ίδιο για την ποιότητα της δουλειάς του. Ένας εκπ/κός που νιώθει σίγουρος πως οι μαθητές κατανόησαν το μάθημα δεν θα τυραννήσει τους μαθητές και τους γονείς με πολλές ασκήσεις για το σπίτι. Θα κάνει ίσως αυτό που λέει το βιβλίο για το δάσκαλο. Θα δώσει 8-10 σειρές για ανάγνωση, θα ζητήσει από τα παιδιά να μάθουν την ορθογραφία και να ρίξουν μια ματιά στις λέξεις για την καρτέλα. Στην αριθμητική θα δώσει για το σπίτι μία το πολύ δύο ασκήσεις. Τίποτα άλλο και για κανένα άλλο μαθησιακό αντικείμενο. Αυτό το απλό πράγμα πρέπει να γίνει κατανοητό. Δεν θέλουμε ποσότητες ασκήσεων και μάλιστα σε μικρούς μαθητές όπως είναι οι μαθητές του Δημοτικού Σχολείου. Θέλουμε ποιότητα μάθησης. Ποιότητα επιστημονικής διδακτικής προσέγγισης.

Όπως αντιλαμβάνεστε το θέμα αυτό συνδέεται άμεσα και με τη λειτουργία του Ολοήμερου Σχολείου. Ιδιαίτερα με την προετοιμασία και τη μελέτη. Πριν έρθω στην προετοιμασία θα πω δυο λόγια για τη «μελέτη». Αναφέρεται πολλές φορές σε διάφορα κείμενα που αφορούν το Ολοήμερο Σχολείο Διευρυμένου Ωραρίου μαζί με την προετοιμασία. Προφανώς ο έχων την έμπνευση της «προετοιμασίας» διαπίστωσε ότι ο χρόνος που υπάρχει στο Ολοήμερο δεν αρκεί για μια σωστή προετοιμασία στα Ελληνικά και τα Μαθηματικά. Με τον όρο μελέτη εννοεί ασφαλώς να διαβάσουν μόνα τους τα παιδιά τα μαθήματα της άλλης μέρας. Δεν φαντάζομαι να εννοεί πως μπορούν να μελετήσουν κι άλλα πράγματα, όπως συμβαίνει στο Ολοήμερο Πιλοτικό Σχολείο. Σε μια άλλη διάσταση προετοιμασία και μελέτη επιβάλλεται να γίνει και απ΄ όλους τους εκπ/κούς του Ολοήμερου προκειμένου να αντιμετωπίσουν καλύτερα τη διδακτική πραγματικότητα..

ΣΚΟΠΙΜΟΤΗΤΑ
Η προετοιμασία στο Ολοήμερο Σχολείο Δ.Ω., σύμφωνα με τα διάφορα επίσημα κείμενα, λοιπόν, θέλει να βοηθήσει τους μαθητές σ’ αυτό που λέμε «προετοιμασία για την άλλη μέρα». Μια δουλειά που γινόταν μέχρι τώρα στο σπίτι, θα γίνεται εφεξής στο σχολείο. Έτσι το παιδί μετά τις 4 η ώρα το απόγευμα (που σχολάει), θα είναι ελεύθερο να παίξει! Ακόμη, οι γονείς απαλλάσσονται από τις διδακτικές υποχρεώσεις. (Να λύνουν, δηλαδή, ασκήσεις, να μάθουν ανάγνωση κλπ.). Τα επίσημα κείμενα προχωρούν ακόμη περισσότερο: Με την προετοιμασία ( και άλλα μαθησιακά αντικείμενα του μεσημβρινού ωραρίου) δίδεται η ευκαιρία σ’ όλους τους μαθητές να τύχουν μιας βοήθειας που στις περισσότερες περιπτώσεις θα την πλήρωναν σε διάφορα φροντιστήρια ή ιδιαίτερα. Είναι η κοινωνική πλευρά του θέματος, όπως η φύλαξη των παιδιών μέχρι της 4 το απόγευμα, ώρα που συνήθως σχολνάνε οι γονείς από τη δουλειά.

Αυτή είναι σε γενικές γραμμές η σκοπιμότητα της προετοιμασίας, σύμφωνα με τα επίσημα κείμενα. Όμως όλα αυτά περιέχουν και στοιχεία εικονικής πραγματικότητας όπως και θετικές κατευθύνσεις.

ΟΙ ΙΔΙΟΡΡΥΘΜΙΕΣ ΤΟΥ ΟΛΟΗΜΕΡΟΥ
ΣΧΟΛΕΙΟΥ ΔΙΕΥΡΥΜΕΝΟΥ ΩΡΑΡΙΟΥ
Ενώ η προετοιμασία στο Πιλοτικό Ολοήμερο Σχολείο κινείται στον κανονικό χρόνο (45 λεπτά περίπου για κάθε αντικείμενο) και με έναν δάσκαλο για κάθε τμήμα, δεν συμβαίνει το ίδιο με το ολοήμερο σχολείο διευρυμένου ωραρίου. Τα πράγματα εδώ είναι πολύπλοκα διότι οι έχοντες την ιδέα του Ο.Σ.Δ.Ω. θέλησαν μέσα σε 2 περίπου ώρες να βάλουν τα πάντα. Προετοιμασία, μουσική, Αγγλικά, πληροφορική, γυμναστική, ολυμπιακή παιδεία, δραστηριότητες επιλογής, ώρα φαγητού 30΄λεπτά κλπ. Αυτό σημαίνει πως κατά μέσο όρο (βγάζοντας έξω το ημίωρο του φαγητού) έχω 2 ώρες για κάθε τμήμα (μέσος όρος). Δύο ώρες λοιπόν για 7 μαθησιακά αντικείμενα. Δεν βάζω τα διαλείμματα, τις φυσιολογικές καθυστερήσεις κλπ. Επίσης δεν υπολογίζω πως οι τάξεις Γ, Δ, Ε, ΣΤ΄ αρχίζουν στις 2.00΄.

Και ερχόμαστε σε ένα από τα τρία συγκεκριμένα τμήματα του Ο.Σ.Δ.Ω. του 6ου Δημοτικού Σχολείου Κατερίνης. (19 συνολικά τμημάτων στο πρωινό ωράριο). Ημέρα Δευτέρα. Δύο δάσκαλοι πρέπει να προετοιμάσουν μαθητές από 19 πρωινά τμήματα. Πιο συγκεκριμένη περίπτωση: τα τμήματα της Α΄ και Β΄ τάξης μεταξύ 1.00΄ και 1.30΄(περίπου). Ο κάθε δάσκαλος καλείται να προετοιμάσει μαθητές από 3 τμήματα, ο ένας από τα τμήματα Α1, Α2 και Α3 και ο άλλος από τα τμήματα Β1, Β2 και Β3. Τι σημαίνει αυτό; Ο δάσκαλος του κάθε τμήματος πρέπει να κάνει τριών ειδών προετοιμασία μέσα σε 30 λεπτά. Άρα 10 λεπτά για το Α1, 10 λεπτά για το Α2 κτλ. Φυσικά στα τμήματα των μεγαλυτέρων τάξεων ο χρόνος είναι μικρότερος, όπως είπαμε και παραπάνω. Μπορείτε εύκολα να φανταστείτε τι σημαίνει ένας δάσκαλος να κάνει 3 διαφορετικές προετοιμασίες ή και περισσότερες σε ένα τμήμα. Βέβαια δεν μπορεί να γίνει λόγος για «μελέτη». Εκτός αν γίνει μόνο μελέτη. Και καλό είναι να εξεταστεί αυτή η περίπτωση. Όμως η «προετοιμασία» διαφημίστηκε, άρεσε στον κόσμο κι αν δεν πετύχει θα έχουμε σίγουρα διαρροές μαθητών από τα ολοήμερα.

Γενικό συμπέρασμα: Ο χρόνος για την προετοιμασία είναι λίγος.

Η ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ
Πρώτα όμως να δούμε πως θα μπορέσουμε να αντιμετωπίσουμε την κατάσταση που διαμορφώθηκε. Τη σημερινή κατάσταση. Και ξεκινάμε από μια συνηθισμένη περίπτωση Ολοημέρου: Ολοήμερο 6/θεσίου σχολείου με 1 τμήμα.

Εδώ ο δάσκαλος πρέπει να προετοιμάσει σε 4 διδακτικές ώρες μαθητές από 6 τάξεις. Φυσικά η παρέμβαση του δασκάλου είναι γενική. Δεν είναι δυνατόν μέσα σε είκοσι λεπτά να προετοιμάσεις συστηματικά μια τάξη στα Ελληνικά και τα Μαθηματικά. Το είπαμε ξανά αυτό. Καλό είναι να δοθεί ένα πλάνο δουλειάς από την αρχή. Για παράδειγμα: Ζητούμε από τα παιδιά να μάθουν να διαβάσουν το «κομμάτι» του αναγνωστικού που τους έβαλε ο δάσκαλος το πρωί (Ποτέ παραπάνω από 8-10 σειρές). Αφού τελειώσουν την ανάγνωση καλούνται να ασχοληθούν με την ορθογραφία. Στην ίδια ώρα είναι δυνατόν να δοθούν διαφορετικές εργασίες κατά τάξη. Π.χ. Α,Β ανάγνωση, Ε,ΣΤ ορθογραφία κλπ.

Καλό είναι να γίνουν ομάδες στο τμήμα, κατά τάξη ή κατά δύο τάξεις, ανάλογα με τις συνθήκες κάθε τμήματος. Αυτό θα βοηθήσει τα αδύνατα παιδιά και την καλή διδακτική λειτουργικότητα. Είναι αυτονόητο πως ο δάσκαλος του ολοήμερου θα βρίσκεται διαρκώς «στο πόδι». Θα βοηθάει τις ομάδες, αλλά και μεμονωμένους μαθητές όπου κι όταν χρειάζεται. Την πρώτη ώρα, που έχουμε μόνο την Α και Β τάξη υπάρχει αρκετός χρόνος για συστηματικότερη προετοιμασία.

Βέβαια αυτή τη διαδικασία (που πολύ φοβάμαι πως είναι μονόδρομος) δύσκολα μπορεί να χαρακτηριστεί προετοιμασία. Φανταστείτε ένα 12/θέσιο με ολοήμερο ενός τμήματος!

Πέρα από αυτές τις σκέψεις μου ο κάθε εκπαιδευτικός μπορεί να εφαρμόσει τη δική του μέθοδο. Ίσως υπάρξουν καλές ιδέες και τις χρειαζόμαστε.

Στα Μαθηματικά: Η προετοιμασία ακολουθεί κι εδώ τον ίδιο δρόμο. Η λύση μαθηματικών ασκήσεων απαιτεί περισσότερη βοήθεια, ιδίως όταν πρόκειται για μικρά παιδιά. Η παρέμβαση επομένως του δασκάλου στις ομάδες των μαθητών ή σε μεμονωμένα παιδιά πρέπει να είναι πιο έντονη. Θα βοηθήσουμε κυρίως στη λύση της μιας ή των δύο το πολύ ασκήσεων που έβαλε ο πρωινός δάσκαλος.

Στο σημείο αυτό θα επαναλάβουμε την προτροπή του «βιβλίου του δασκάλου», με την οποία συμφωνούμε απόλυτα, για μία ή δύο το πολύ ασκήσεις για το σπίτι στο μάθημα των μαθηματικών. Αν οι πρωινοί δάσκαλοι βάζουν για το σπίτι 10 ή 30 ασκήσεις, τα πράγματα γίνονται δύσκολα, για να μην πω δραματικά, για το Ολοήμερο, τον δάσκαλο του Ολοήμερου, τους μαθητές, τους γονείς, τη μάθηση γενικά. Ου εν τω πολλώ το ευ. Χρειαζόμαστε ποιότητα διδακτικής και όχι ποσότητα ασκήσεων. Χρειαζόμαστε μάθηση πραγματική, δημιουργία μηχανισμών, παραγωγή σκέψης, κατανόηση των φαινομένων και των αντικειμένων και όχι ταλαιπωρία των μαθητών, των γονέων και των απογευματινών δασκάλων. Ίσως η προετοιμασία και η μελέτη στο ολοήμερο σχολείο μας βοηθήσει να συνηθίσουμε ώστε να βάζουμε λίγες ασκήσεις και εργασίες στα παιδιά για το σπίτι.

ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ
Ας πούμε μερικά βασικά πράγματα που πρέπει να έχει υπόψη του ο συνάδελφος που κάνει προετοιμασία.

Τα παιδιά στην ώρα της "προετοιμασίας" είναι κουρασμένα από προηγούμενες δραστηριότητες.

Τα παιδιά έχουν διδαχθεί το αντικείμενο το πρωί και επομένως έρχονται σε επαφή με το ίδιο αντικείμενο ξανά. Κι όλοι ξέρουμε πως οι επαναλήψεις αυτού του είδους δημιουργούν στα παιδιά σοβαρές καταστάσεις ψυχικής κούρασης. Πράγματι είναι δύσκολο να ακούσεις δυο φορές την ημέρα τα ίδια πράγματα.

Η "προετοιμασία" στοχεύει το μάθημα της Γλώσσας και των Μαθηματικών. Δεν αφορά τα άλλα μαθήματα τα οποία, εννοείται, πως οι μαθητές τα έμαθαν το πρωί.

Τα παραπάνω χαρακτηριστικά ή παρατηρήσεις, αν θέλετε, μας οδηγούν σε συγκεκριμένες συμπεριφορές και πρωτοβουλίες.

Δεν πρέπει να κουράσουμε τα παιδιά. Η "προετοιμασία" να γίνεται σαν παιχνίδι. Ή τουλάχιστον η ατμόσφαιρα της τάξης να είναι χαρούμενη, ευχάριστη, άνετη. Ο δάσκαλος, επομένως, θα πρέπει να ξεχάσει τα προβλήματά του και να μεταβληθεί σε παράγοντα χαράς, σε φίλο και συνεργάτη του μαθητή, σε ηθοποιό ακόμη, που είναι έτοιμος να δώσει παράσταση μάθησης και χιούμορ.

Το χιούμορ είναι το κυρίαρχο στοιχείο στην ώρα της προετοιμασίας. Όλα πρέπει να γίνονται με χιούμορ. Ακόμη και ένα άχαρο πρόβλημα αριθμητικής μπορεί να μεταβληθεί σε ευχάριστη υπόθεση, όταν παρουσιαστεί με χιούμορ. Έτσι άλλωστε δίνουμε στα παιδιά την ευκαιρία να εκφραστούν και να παράγουν προφορικό λόγο που είναι βασική επιδίωξη στα νέα Προγράμματα Σπουδών που ισχύουν σήμερα.

Η συνεργασία με τον πρωινό δάσκαλο των μαθημάτων είναι επιθυμητή κυρίως για να υπάρχει συντονισμός και να γνωρίσουμε τον τρόπο που εργάζεται.

Παραγνωρίζουμε τυχόν τάσεις του "πρωινού" δασκάλου που έχει συνηθίσει να φορτώνει τα παιδιά με σωρεία ασκήσεων και εργασιών. Εμείς θα ακολουθήσουμε αυστηρά τις οδηγίες του Υπουργείου Παιδείας (που εκφράζονται μέσω του βιβλίου του δασκάλου) οι οποίες καθορίζουν με σαφήνεια τις εργασίες που πρέπει να δώσουμε στα παιδιά για το σπίτι.

Σε καμία περίπτωση οι δάσκαλοι της ώρας της προετοιμασίας δεν βάζουν στα παιδιά "εργασίες για το σπίτι".

Αλλά ας γίνουμε ακόμη πιο πρακτικοί.

Από την αρχή της σχολικής χρονιάς, με διάφορους τρόπους και τακτικές προσπαθούμε να γνωρίσουμε τα παιδιά και να γίνουμε φίλοι μ΄ αυτά. Έτσι θα μπορέσουμε να κάνουμε καλύτερα τη δουλειά μας.

Το είδος και η ποσότητα προετοιμασίας αναφέρεται στο εγκεκριμένο βιβλίο του δασκάλου, από το οποίο δεν πρέπει να ξεφεύγουμε.

Για το μάθημα της γλώσσας το βιβλίο του δασκάλου αναφέρει τα εξής: " Για το σπίτι τα παιδιά έχουν να κάμουν δυο πράγματα: να διαβάσουν το ορισμένο τμήμα του κειμένου και να ασκηθούν να γράφουν ευανάγνωστα και ορθογραφημένα ό,τι προβλέπει το "Γράφω και μαθαίνω" και το βασικό λεξιλόγιο".

Για το μάθημα των μαθηματικών αναφέρει: "Μπορεί μία ή δύο ασκήσεις του μαθήματος να δοθούν σαν εργασία για το σπίτι. Κυρίως από κείνες που εξυπηρετούν τη σκοπιμότητα του μαθήματος.

ΣΥΝΟΨΙΖΟΝΤΑΣ

Μπαίνουμε στην τάξη χαμογελαστοί κάνοντας κάποιο ευχάριστο επίκαιρο σχόλιο, για παράδειγμα σχετικό με το αποτέλεσμα ενός ποδοσφαιρικού αγώνα της προηγούμενης μέρας. Σχολιάζουμε επίσης τα βασικά σημεία και το σκοπό του προς εξέταση κεφαλαίου της Γλώσσας, αν φυσικά δούμε πως υπάρχει χρόνος.

Τα παιδιά ανοίγουν το βιβλίο "Η ΓΛΩΣΣΑ ΜΟΥ" και διαβάζουν σιωπηρά το προκαθορισμένο από τον προηγούμενο δάσκαλο τμήμα κειμένου.

Στην Α΄ και Β΄ τάξη καλό θα είναι να γίνει μία ομαδική ανάγνωση, όταν οι συνθήκες το επιτρέπουν.

Η ορθογραφία. Λέμε στους μαθητές να την γράψουν μια φορά στο πρόχειρο κοιτώντας το βιβλίο. Κατόπιν τη γράφουν με κλειστό το βιβλίο. Γίνεται αυτοδιόρθωση. Ο δάσκαλος ελέγχει ενδεικτικά. (Συμμετοχική διόρθωση). Όσα παιδιά τέλειωσαν με την ορθογραφία μπορούν να ασχοληθούν με τις λέξεις για την καρτέλα ή με κάτι άλλο.

Καλό είναι κάπου κάπου να πάμε στην αίθουσα των υπολογιστών και να γράψουμε (και μεις και τα παιδιά) μερικές λέξεις της ορθογραφίας ή του βασικού λεξιλογίου.

Αν περισσέψει χρόνος, μπορούν τα παιδιά να παίξουν, να ψάξουν στη βιβλιοθήκη κλπ.

Στα Μαθηματικά:

Σχολιάζουμε και απλοποιούμε (με συζήτηση πάντοτε) την ουσία του μαθήματος.

Καλό είναι να συζητήσουμε τη σκοπιμότητα του μαθήματος. Π.χ. τι χρειάζεται ο πολλαπλασιασμός στην καθημερινή πραγματικότητα. Γιατί ο πολλαπλασιασμός είναι πρόσθεση κλπ Όλα αυτά όταν υπάρχει χρόνος πάντα...

Στις μικρές τάξεις μπορούμε να κάνουμε, πάντοτε με χιούμορ, απλές ερωτήσεις σχετικές με το μαθησιακό αντικείμενο της ημέρας.

Εν κατακλείδι: Την "προετοιμασία" θα πρέπει να τη δούμε σαν μια γενικότερη εμπέδωση μέσα σ΄ ένα διαφορετικό πνεύμα.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ - ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ
Σίγουρα η όλη υπόθεση ΟΛΟΗΜΕΡΟ ΣΧΟΛΕΙΟ Δ.Ω πρέπει να επανεξεταστεί σε πολλά σημεία. Ακούστηκε πως έχουν ληφθεί υπόψη τα συμπεράσματα από την τετραετή λειτουργία του Πιλοτικού Ολοήμερου Σχολείου. Στο σχολείο αυτό τα πράγματα είναι πολύ καλύτερα. Η προετοιμασία και η μελέτη τόσο για τα Ελληνικά όσο και για τα Μαθηματικά διαρκεί μία ώρα και σε καθημερινή σχεδόν βάση.

- Το πρώτο συμπέρασμα που πρέπει να βγάλει κανείς από τις πρώτες 70 περίπου μέρες λειτουργίας του Ο.ΣΧ. Δ.Ω. είναι ότι το σχολείο αυτό φορτώθηκε με πολλά μαθησιακά αντικείμενα.

- Είναι εμφανής η έλλειψη επιμόρφωσης στους εκπ/κούς πάνω σε θέματα του Ολοήμερου και ιδιαίτερα της προετοιμασίας. Είναι κακή τακτική να εισάγεις καινοτομίες στην εκπ/ση, χωρίς πρώτα να επιμορφώσεις τους εκπ/κούς που θα τις υλοποιήσουν.

Οι συνάδελφοι που κάνουν προετοιμασία στα ολοήμερα μιλάνε για δυσκολίες.

Οι γονείς περίμεναν πολλά πράγματα από το Ολοήμερο, γενικά. Κυρίως όμως περίμεναν καλύτερη προετοιμασία και μελέτη από αυτή που είδαν στους δύο μήνες περίπου. Ίσως επειδή είναι ακόμη νωρίς και δεν φάνηκαν οι θετικές πλευρές.

- Στο Ολοήμερο σχολείο έχουν μπει πολλά μαθησιακά αντικείμενα μέσα σε λίγο χρόνο. Σημαντική δυσκολία κι αυτή.

- Όσο για τη γυμναστική. Γιατί φτάσαμε στο σημείο να έχουμε γυμναστή για τη γυμναστική και γυμναστή για την Ολυμπιακή Παιδεία. Πράγματα που προκαλούν. Η γυμναστική να γίνει πιο ευχάριστη. Καλό και οργανωμένο παιχνίδι, χορός, μουσικοκινητική κλπ. Η τακτική: «παιδιά, πάρτε μια μπάλα και κάνετε ό,τι θέλετε» είναι κακή τακτική.

- Η.Υ. Πολλοί σοβαροί επιστήμονες εκφράζουν φόβους για την εισαγωγή Η.Υ. σε σχολεία μικρών παιδιών. Ας περιμέναμε λίγο ακόμη.

- Η Μουσική θα πρέπει να είναι ώρα αναψυχής και ξεκούρασης στο Ολοήμερο. Αν αρχίσουμε από την πρώτη μέρα του σχολικού έτους με το κλειδί του ΣΟΛ, ακόμη και στην Α΄ Τάξη, αποτύχαμε. Αυτά λίγο αργότερα. Τα παιδιά χρειάζονται τραγούδι, καλά ακούσματα, μουσικά θεατράκια, ευχάριστα πράγματα.

- Να εκδοθεί «βιβλίο για το δάσκαλο του Ολοήμερου Σχολείου». Πολλοί συνάδελφοι του Ολοήμερου δεν μπορούν να αντιμετωπίσουν τα διδακτικά προβλήματα του σχολείου αυτού. Κι ας μη ξεχνάμε πως δεν επιμορφώθηκαν από κανέναν και πουθενά. Συνήθως σε μερικά σχετικά σεμινάρια, αν τύχει και γίνουν, ακούμε μόνο πληθώρα θεωριών και λογοκοπιών. Δεν ακούμε και δεν βλέπουμε εφαρμογές και πράξη.

- Να επιμορφωθούν οι Σχολικοί Σύμβουλοι σε θέματα εφαρμογής και διδακτικής πράξης του ολοήμερου. Γιατί συνέβη κι αυτό. Δεν επιμορφώθηκαν ακόμη και οι σχολικοί σύμβουλοι!

-Έχω την εντύπωση πως το ολοήμερο σχολείο ξεκίνησε λίγο βιαστικά. Μπορεί όμως να διορθωθεί η κατάσταση. Χρειάζεται απλώς σοβαρή δουλειά, καλός προγραμματισμός, συστηματική επιμόρφωση, κυρίως σε θέματα διδακτικής εφαρμογής και επαφή με την πραγματικότητα του ελληνικού σχολείου.

- Το Ολοήμερο, σαν ιδέα, είναι σπουδαία καινοτομία. Και πρέπει να στηριχθεί απ΄ όλους μας. Τα προβλήματα τώρα στην αρχή ίσως φανούν πολλά. Με την πάροδο του χρόνου πιστεύω πως θα απλοποιηθούν. Με την βοήθεια της «στρατηγικής» του κέντρου και με το δικό μας μεράκι.